S. Szuman – rysunek jako źródło informacji o stanie wiedzy dziecka

Źródło: „Sztuka dziecka. Psychologia twórczości rysunkowej dziecka”, 1990 (z 1927) WSiP, Warszawa, s. 19

„[Dziecko] rysuje to, co wie o przedmiocie, i tyle, ile wie o przedmiocie w chwili rysowania. Zdaniem moim, nie rysuje ono przedmiotów podług wyobrażeń bardzo żywych, lecz podług wyobrażeń schematycznych i mało wyrazistych. Za tym przemawia ubogi, pierwotny i schematyczny charakter rysunków dziecka. Dziecko rysuje to co wie o przedmiocie, a nie rysuje go takim jakim go widzi. Im więcej szczegółów należących do przedmiotów pamięta tym więcej ich umieszcza na rysunku i tym bogatszy i bardziej szczegółowy jest ten rysunek. Początkowo jednak dziecku przychodzi na myśl bardzo mało i dlatego właśnie pierwotne rysunki są takie ubogie i prymitywne”.

Proces rysowania Szuman traktuje jako (rysujące dziecko):

  • dziecko myśli gdy rysuje (s. 17);
  • dziecko rysując uproszczony schemat przedmiotu, konstruuje go, a nie naśladuje. Przy tej konstrukcji posługuje się co prawda wzorem widzianego przedmiotu, ale nie naśladuje go ślepo, mechanicznie, lecz odtwarza go rozumowo (…) Rozumowe odtworzenie polega na racjonalnym uproszczeniu, dziecko wybiera najważniejsze szczegóły, (s. 23);
  • selekcja percepcyjna zależy od zainteresowań każdego dziecka (s. 26);
  • „dziecko z łatwością i odruchowo rysuje swe schematy, dlatego, że je umie `na pamięć`, że robi to na ogół bez wysiłku, automatycznie (s. 36);

Określane przez Szumana „schematy rysunkowe” cechuje:

  • zbliżanie się do pojęciowego ujęcia przedmiotu (s. 23);
  • [wewnętrzny] schemat doskonali się (s. 25)
  • w okresie schematyzmu kieruje się od ogólnego do konkretnego (zwiększania się ilości szczegółów na rysunków) (s. 34);
  • schematy rysunkowe tego samego dziecka są bardzo do siebie podobne. (s. 35);
  • schemat jest fundamentem rozwoju, ale może się łatwo stać również jego grobem, jeżeli zainteresowania i żywość umysłowa dziecko nie poniosą go ponad schemat. Umysł musi powracać do schematu z nowymi zdobyczami, aby je wcielać w tę zasadniczą, fundamentalną całość rozwojową. Bez takich wycieczek poza schemat, schemat przestaje się rozwijać, przestaje być centrum sił, a staje się więzieniem (s. 37).

Źródło: „Rola działania w rozwoju umysłowym małego dziecka”, 1955, Wydawnictwo Ossolińskich, PAN, Warszawa.

„Rozwój i doskonalenie się umiejętności posługiwania się różnymi przedmiotami codziennego użytku i narzędziami dokonuje się w sposób podobny jak rozwój i doskonalenie się rysunku dziecka. Podobnie jak rysunki dziecka są początkowo bardzo uproszczonymi schematami kształtów różnych przedmiotów i dopiero z czasem bogacą się w rozmaite szczegóły zaobserwowane przez dziecko na modelu przedmiotów rzeczywistych, tak schematy ruchowe, którymi dziecko początkowo bardzo niedokładnie naśladuje czynności dorosłych, z czasem coraz bardziej się doskonalą, ponieważ dziecko dąży do zrozumienia tych czynności nie przestając obserwować dorosłych.” (s. 93)