Kącik przyrody to centrum naukowe (podobnie jak kącik techniczny) – to nie wystawa eksponatów (na tę formę warto przeznaczyć inną część sali), tutaj dzieci mają miejsce na wykonywanie doświadczeń. Przedmioty tutaj zgromadzone powinny umożliwić im (względną) swobodę doświadczeń. Również blat stołu powinien być na tyle duży by dzieci mogły swobodnie na nim pracować. Obok tego warto zaopatrzyć kącik w: krzesła, półki do przechowywania eksponatów, plastikową lub metalową wannę. Miejsce kącika przyrody powinno być z dala od tej części, w której dzieci mogą biegać.
Przedmioty.
Pomoce jednorazowe:
|
Pomoce wielorazowe:
|
Miejsce, w którym możemy gromadzić znalezione obiekty przyrodnicze może przypominać wystawę w muzeum, z tą różnicą, że w przedszkolu obiekty te powinny być dostępne dzieciom do samodzielnego badania w dowolny sposób. Tutaj przypominam o zasadach zbierania obiektów przyrodniczych. Poniżej przedstawiam przykładowe obiekty, które można zebrać będąc w lesie, parku czy na łące.
Wizualizacja ogrodu przedszkolnego
Wyobraźcie sobie budynek przedszkola. Patrzycie na niego od strony ulicy. Wchodzicie przez bramkę i znajdujecie się na niewielkim dziedzińcu otoczonym donicami, a w nich zasadzonymi roślinami. Pomiędzy donicami znajdują się ławeczki, na których dzieci mogą na chwilę usiąść. Dziedziniec jest częściowo zacieniony, aby wychodzące z przedszkola dzieci nie raziło światło słoneczne.
Po lewej i prawej stronie dziedzińca, za ławkami i donicami znajdują się dwa place zielone, na których dzieci mogą się bawić. Jeden z nich jest zacieniony przez rosnące dookoła drzewa i krzewy. W ładną pogodę na tych placach nauczyciel może organizować pikniki.
Każda sala przedszkola ma osobne wejście do ogrodu przedszkolnego. Wychodząc z budynku przedszkola dzieci mogą na krętych ścieżkach i dróżkach spacerować do każdej z części ogrodu.
W okresie ciepłym nauczyciel zaprasza dzieci do werandy, która połączona jest z przedszkolem szklanym korytarzem. Konstrukcja werandy to filary, na których ustawiony jest dach. Może mieć ona podstawę np. kwadratu lub sześciokąta. Między niektórymi filarami ustawione są pergole z pnącymi na nich roślinami. Na werandzie dzieci mogą leżakować, spożywać posiłki i uczestniczyć w zajęciach.
W różnych częściach ogrodu znajdują się altany. Pełnią one rolę miejsc spoczynku. Są to szkieletowe konstrukcje z desek, na których dzieci latem mogą znaleźć ochłodę przed słońcem, a w okresie chłodnym ochronę przed wiatrem.
Do budynku przedszkola bezpośrednio przylega taras. Można z niego podziwiać cały ogród przedszkolny. Taras otaczają skrzynki z uprawianymi roślinami. Z tarasu można wydostać się bezpośrednio na ścieżki prowadzące do ogrodu.
Ścieżki te prowadzą na boisko – plac do zabaw i gier zbiorowych oraz na plac zabaw z przyrządami. Każdy z nich jest tak duży, że na jedno dziecko przypada 2 metry kwadratowe powierzchni trawnika. Na trawiastej powierzchni boiska dzieci mogą bawić się zespołowo. Plac zabaw zawiera: kładkę, drabinka, huśtawkę. Jeśli wyobraziliście sobie czterooddziałowe przedszkole to na podwórku powinny być dwa boiska i dwa place zabaw z przyrządami.
Obok placów zabaw są zielone izby, zwane też klasami. Jest ich tyle ile sal w przedszkolu. W ten sposób każda grupa przedszkola ma swoją salę na powietrzu w której mogą się odbywać zajęcia bez konieczności ustalania zajęć z innymi nauczycielami. Sale są oddzielone od siebie żywopłotem. Wielkość sal jest zbliżona do wielkości sali przedszkolnej (ok. 50m2).
W ogrodzie przedszkolnym zaplanowane są też dwie piaskownice, z których jedna jest w miejscu nasłonecznionym, a druga w zacienionym. W pobliżu piaskownic znajduje się niewielka fontanna, z której dzieci mogą czerpać wodę i wykorzystywać ją do zabawy w piasku.
W tyle ogrodu znajduje się górka saneczkowa. Służy ona dzieciom do zabawy zimą. Jeden z jej skosów został wykorzystany jako mini-skalnik. Zostały tam posadzone rośliny rosnące w górach, lubiące półcień. Ze szczytu górki spływa niewielki potok, którego woda, poprzez system niewielkich kanałów płynie przez ogród. Dzieci mogą czerpać z niego wodę i podlewać nią rośliny na grządkach.
W środkowej części ogrodu znajduje się mini-sad z posadzonymi drzewami i krzewami owocowymi; mini-warzywniak z grządką zarezerwowaną dla każdej grupy wiekowej. W ogrodzie wydzielone jest poletko roślin łąkowych, ozdobnych, leczniczych. Dzieci wykonują w nich prace ogrodowe od wiosny, przez lato, aż po późną jesień. Korzystają przy tym z urządzeń, znajdujących się pomieszczeniu – składziku narzędzi i materiałów ogrodniczych. Przy składziku ustawiony jest kompostownik i rozsadnik. Dzieci mają swobodę prowadzenia upraw i doświadczeń związanych z roślinami. Istnieje zaplanowane miejsce do prowadzenia indywidualnych upraw na zagonkach.
Wzdłuż płotu ustawione są skrzynie do hodowli królików. Zwierzęta te można ustawiać na trawie i przykrywać klatką. Dzieci mogą obserwować życie zwierząt oraz opiekować się nimi poprzez czyszczenie klatek i dostarczanie pożywienia.
W bliskiej odległości od sadu znajduje się kącik lasu, gdzie posadzone zostały drzewa iglaste i liściaste (jest to jeden z kącików biocenotycznych). Dzieci mogą poznać tam różnorodność podszycia i runa leśnego, a więc traw, ziół a także mchów i porostów.
W ogrodzie, między krzewami i drzewami ukryty jest zielony teatr. Jego niewielka scena to zbite ze sobą drewniane deski tworzące tło i podest. Na widowni znajdują się ławki ustawione równolegle do siebie. W innym miejscu ogrodu na podobnych ławkach dzieci mogą usiąść do sensu filmowego w tzw. letnim kinie. Jego przygotowanie to tylko ustawienie białego ekranu na którym za pomocą projektora będzie prezentowany film przyrodniczy lub bajka animowana.
Niedaleko górki saneczkowej znajduje się placyk ruchu drogowego, gdzie dzieci uczą się tam przechodzić przez ulicę, jeździć na czterokołowcach, rowerkach biegowych i rowerkach z pedałami. Poznają przepisy ruchu drogowego i ćwiczą naukę jazdy.
Ogród przedszkolny jest otoczony drzewami i krzewami, które trudno ulegają chorobom, rzadko też atakowane są przez szkodniki, a sok z ich liści nie plami. Poszczególne obiekty obszary w ogrodzie rozdzielone są żywopłotem (np. z bukszpanu, derenia, grabu pospolitego, forsycji, bzu lub porzeczki alpejskiej). Gdzieniegdzie znajdują się także ławeczki z trejażami – kratami do prowadzenia roślin pnących.
Podczas opracowania wzorowano się na opisie E. i J. Frątczaków, Ogród przedszkolny, Warszawa: WSiP, 1977.
Więcej na ten temat napisałem w artykułach:
- Jelinek J.A., Kąciki przyrodnicze w warszawskich przedszkolach. Oczami studentów kierunków wychowanie przedszkolne, w: Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 4/2014 (53), s. 49-55.
- Jelinek J.A., Jakość nauczania przyrody. Wiedza przyrodnicza studentów jako wyznacznik jakości kształcenia w przedszkolu i edukacji wczesnoszkolnej, w: Forum Akademickim, 12/2014, s. 54-56.