Leonardo da Vinci (1452 – 1519)

Biografia

Źródło: Na podstawie: Nicholl C.: „Leonardo da Vinci. Lot wyobraźni” PWN, Warszawa 2010)


Źródło: Wikipedia

Urodził się w Vinci w 1452 roku zmarł w 1519.

Był bękartem, ojciec pozbawił go dziedzictwa, tym czasem matka – sprzątaczka nie zapewniła wystarczającej edukacji. Młody Leonardo samodzielnie zdobywał swoją wiedzę. Obserwował przyrodę, pracę ludzi. Zawsze miał przy sobie notatnik, w którym robił zapiski (przypominał na tamte czasy reportera). Pisał niewiele, ale dokładnie starając się uchwycić istotę rzeczy.

Zwracając się do malarzy pisał: „Przypatruj się bacznie ludziom na ulicach, na placu, na polach. Rób o nich notatki, posługując się krótkimi wskazówkami co do formy, i tak głowę zaznacz O, rękę linią zgiętą albo prostą, podobnie nogi i tułów, a po powrocie do domu nadaj tym notatkom formę pęłną” (s. 22-23)

Skrzętnie zapisywał wszystko to co zaobserwował, notował i rysował. Jego rysunki, które przetrwały do dziś wyjaśniają jak skrzętne są jego obserwacje. Rysunek ćwiczył rysując wszystko dookoła, następnie praktykując ćwiczył w kółko rysując te same obiekty. Z czasem jego charakter obserwacji pozwolił mu wnikać w strukturę istniejących maszyn i urządzeń, zapamiętywać je i przenieść na papier. Nieustanne próby ćwiczenia wyboraźni są powodem, dla których ten geniusz zaplanował wiele aktualnych współcześnie konstrukcji (robot, helikopter, wóz pancerny), ale także procesów (zmiana biegu rzeki).

Pisał: „Jeżeli chcesz osiągnąć w mechanizmie określony cel, nie zajmuj się w zagubieniu wieloma różnymi częściami, ale szukaj najkrótszej sposobu: nie prostuj jak ci, którzy nie znajdując odpowiednich słów, by coś wyrazić, podążają okrężną drogą pogmatwanej rozwlekłości.” (s. 78)

Interesował się anatomią, zoologią, aerodynamiką, architekturą i urbanistyką, badaniem skamielin, botaniką, filozofią, hydrografią, inżynierią cywilną i wojskową, matematyką, mechaniką, muzyką, obserwowaniem nieba, optyką, projektowaniem kostiumów, robotyką, scenografią i uprawą roślin. Określany jest „najbardziej ciekawskim człowiekiem w dziejach” (Kenneth Clark). Leonardo sam siebie nazywa „uczniem eksperymentu”, lub „uczeń doświadczenia życiowego” (s. 24). Wokół siebie zawsze utrzymywał porządek. Jego ciekawość wiąże się z nieustannym stawianiem pytań. Dostrzegł, że ucząc się samodzielnie, choć uczył się dłużej, to jego umysł był „niezaśmiecony” (s. 78) (pisze: „lepsza mała pewność niż duże kłamstwo” s. 77). Swoje życie przeżył jako człowiek, który dorobił się niewielkiego majątku. Zawsze jednak dużą część zarobionych pieniędzy przeznaczał na książki.

Modele planów Leonarda da Vinci (wystawa w Pałacu Kultury i Nauki, Warszawa 2004).


Myśleć jak Leonardo da Vinci

Źródło: Na podstawie: Michael J. Gelb: „Myśleć jak Leonardo da Vinci” REBIS, Poznań 2010

Autor książki przedstawił 7 zasad życia w stylu Leonarda. Wszystkie one służą rozwojowi myślenia i są obecne w edukacji (również edukacji małych dzieci). Oto one (s. 8-9):

  • Curiosita – nienasycona ciekawość życia i nieugaszone pragnienie całej nauki. Wiąże się z obserwacją z wielu punktów widzenia, notowaniem wszystkiego co ciekawe i ważne (pomysły, wrażenia i obserwacje). Zapisywać pytania i szukać na nich odpowiedzi.

Słowa Leonarda („O traktacie malarstwa” Zakład Narodowy Ossolińskich 1984):

„Przemierzam kraj, pragnąc wyjaśnić sprawy których nie rozumiem. Skąd na szczytach gór biorą się muszle, odciski korali, roślin i wodorostów zwylke występujących w morzu. Dlaczego grzmot trwa dłużej od swej przyczyny i czemu błyskawica jawi się oczom z chwilą powstania, a grzmot, by się przemieścić, wymaga czasu. W jaki sposób różne koła powstają na wodzie wokół miejsca uderzonego przez kamień i jak ptak utrzymuje się w powietrzu. Te pytania i inne niezwykłe zjawiska całe życie angażują moje myśli”.

„Dobrze jest też często wstawać i zająć się jakąś rozrywką, bowiem gdy wrócisz, będziesz łatwiej osądzał. Jeśli zaś będziesz ciągle tkwił przy swoim dziele, możesz ulec wielkim pomyłkom”.

„Dobrze jest również oddalać się tak, aby obraz wydawał się mniejszy i dać się objąć jednym rzutem oka. Lepiej niż z bliska rozpoznawać wówczas można brak proporcji członów i dysharmonię kolorów”.

  • Dimostrazione – konsekwentne sprawdzanie wiedzy drogą doświadczeń, wytrwałości i gotowości do uczenia się na błędach;

Słowa Leonarda („O traktacie malarstwa” Zakład Narodowy Ossolińskich 1984):

„Ja jednak mniemam, że płonne i pełne błędów są te nauki, które nie zrodziły się z doświadczenia, macierzy wszelkiej pewności, i które nie prowadzą [w końcu] do znanych już doświadczeń, to znaczy takie, które ani w swym początku, ani w środku, ani na końcu nie przeszły przez żaden z pięciu zmysłów”.

„Nikt nie powinien naśladować innych, gdyż wtedy załuguje na tytuł wnuka, a nie syna natury. Sądząc według obfitości naturalnych form, ważne jest, by kierować się prosto ku przyrodzie (…)”.

  • Sensazione – nieustanne wyostrzanie zmysłów, zwłaszcza wzroku, jako metoda wzmocnienia doznań;

Słowa Leonarda („O traktacie malarstwa” Zakład Narodowy Ossolińskich 1984):

„Wszelka nasza wiedza ma początek w naszych zmysłach”.

Przeciętny człowiek „patrzy, nie widząc, słucha, nie słysząc, dotyka, nie czując, je, nie smakując, porusza się bez świadomości swego ciała, wdycha, nie zdając sobie sprawy z zapachu ani aromatu, i wreszcie mówi, lecz nie myśli”

  • Sfumato (dosłownie „rozpływający się we mgle”) – gotowość do zaakceptowania wieloznaczości, paradoksu i niepewności;
  • Arte/scienza – dochodzenie do równowagi pomiędzy nauką a sztuką, logiką a wyobraźnią. Myślenie „całym mózgiem”;
  • Corparalita – kształtowanie wdzięku, oburęczności, kondycji fizycznej i postawy ciała;
  • Connesione – poznanie i zrozumienie więzi łączących wszystkie rzeczy i zjawiska. Myślenie systemowe.