Źródło: Wadsworth B. J.: „Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka” WSiP, Warszawa
Stadia rozwoju poznawczego dziecka Piaget podzielił na stadia (przedstawione granice wiekowe należy traktować jako względne):
- stadium inteligencji sensomotorycznej (od ~0 do 2 r.ż.) – reakcje zmysłowe i ruchowe; konstruowane są schematy, ale nie ma wewnętrznych reprezentacji zdarzeń i myślenia pojęciowego;
- stadium myślenia przedoperacyjnego (od 2 do 7 r.ż.) – rozwój języka i innych form reprezentacji, rozwój pojęciowy; charakter prelogiczny lub częściowo logiczny rozumowania, które jest zdominowane przez percepcję;
- stadium operacji konkretnych (od 7 do 11 r.ż.) – myślenie logiczne do rozwiązywania konkretnych problemów, pojawiających się w danej chwili;
- stadium operacji formalnych (od ok. 11 r.ż.) – logiczne myślenie do wszystkich problemów.
Każde stadium charakteryzuje się sposobem myślenia, które różni się pod względem jakościowym zarówno od stadium poprzedniego jak i od stadium następnego. (s. 39)
Stadium myślenia przedoperacyjnego
Źródło: Barry J. Wadsworth, „Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka”. WSiP, Warszawa 1998
- egocentryzm (s. 82-84)
- dziecko nie jest w stanie przyjąć roli czy też punktu widzenia innych
- przekonanie, że wszyscy myślą w ten sam sposób
- nie zastanawia się nad własnym myśleniem
- gdy pojawia się sprzeczność, wyciąga wniosek, że dowód jest błędny, gdyż jego myślenie z konieczności jest poprawne
- towarzyszy temu monolog kolektywny – dziecko mówi do siebie w obecności innych
- egocentryzm w myśleniu nie jest zamierzony, do ok. 6-7 r.ż. dzieci zaczynają uświadamiać sobie, że ich myślenie jest wyraźnie sprzeczne z myśleniem rówieśników.
- niezdolność rozumienia przekształceń (s. 84-85)
- obserwując sekwencję zmian następujących po sobie stanów, dziecko skupia się wyłącznie na elementach tej sekwencji, czy kolejnych stanach, nie zaś wyłącznie na przekształceniu. Dziecko nie skupia się na procesie przekształcania ze stanu wyjściowego w stan końcowy, lecz zauważa jedynie następujące kolejno po sobie stany przejściowe. Dziecko przechodzi od jednego szczegółu do drugiego, lecz nie potrafi zintegrować serii zdarzeń w kategoriach związku przyczynowo-skutkowego. Myślenie dziecka nie jest ani indukcyjne (od szczegółu do ogółu) ani dedukcyjne (od ogółu do szczegółu); jest to myślenie transdukcyjne.
- nie potrafi odtworzyć przejścia od zdarzenia do zdarzenia – np. spacerując po lesie widzi od czasu do czasu na ścieżce ślimaka, za każdym razem innego. Dziecko nie potrafi powiedzieć czy to jest ten sam ślimak czy inny – przejście od jednego ślimaka do drugiego
- niezdolność do śledzenia przekształceń utrudnia mu rozwój myślenia logicznego
- centracja (s. 85)
- dziecko koncentruje się tylko na jednym aspekcie prezentowanego bodźca wzrokowego. Wydaje się niezdolne do zbadania wszystkich aspektów – do decentracji kontroli wzrokowej
- wszelka aktywność poznawcza wydaje się zdominowana przez aspekty percepcyjne
- odwracalność (s. 86)
- wg Piageta odwracalność jest najwyraźniej sprecyzowaną cechą inteligencji
- środowisko zawiera w sobie pewne fizyczne elementy oraz uporządkowania; które dziecko wykonuje pozwalają konstruować pojęcia „odkrywać” (wiedzę fizyczną). Pewnych pojęć lub wiedzy nie da się utworzyć czy odkryć wprost z przykładów, których dostarcza środowisko, i dziecko musi je wymyślić samo. Tak jest w przypadku wielu pojęć logiczno-matematycznych. Dziecko musi samo wymyślać odwracalność.