Majsterkowanie

Manipulowanie przedmiotami w pewnym okresie życia przeradza się samorzutnie w majsterkowanie. Dzieci wykorzystują dostępne im materiały tak by powstał jakiś wytwór. Początkowo ich działanie (łączenie lub dzielenie) nie ma celu, jest przypadkowym eksperymentowaniem. Dopiero z czasem dzieci próbują realizować swoje pomysły.

Pod pojęciem majsterkowania mam na myśli wszystkie działania, które zmierzają do stworzenia jakiegoś wytworu. Może on jednak nie być początkowo świadomy w umyśle dzieci, staje się nim z czasem w wyniku doświadczenia. W wyniku tego samego doświadczenia zwiększać można kompetencje uczniów dotyczącą możliwości majsterkowania.

Warto uzmysłowić sobie czym konkretne jest majsterkowanie i jakie czynności jemu podlegają. Istnieją 4 składowe majsterkowania, są nimi: (1) dziecko, (2) przedmiot manipulacji (materiał), (3) narzędzia oraz (4) czynności. Przykładowe ich prezentację przedstawiam poniżej.

Majsterkujące dziecko początkowo działa posługując się własnymi rękoma jako narzędziami. Gdy te są już sprawne samo zaczyna stosować narzędzia by za ich pomocą tworzyć. Samodzielnie wykorzystuje np. patyki jako przedłużenie ręki. Na tym etapie gotowe jest do pracy w kuchni (przy prostych czynnościach), które nota bene chętnie podejmuje. Moment ten jest idealny do wprowadzania dzieci w świat prostych narzędzi, takich jakimi posługują się dorośli (np. dziurkacz, zszywacz, itp). Mając je w dłoniach dziecko nie tylko rozwija swoją sprawność, ale także rozwija wyobraźnię i praktyczne wiedzę o świecie. Za każdym razem podejmuje działania są nimi: łączenie lub rozdzielanie, zmiana wyglądu (np. wyginanie, zgniatanie, rozciąganie). Gdy wytwór jest wykonany dzieci wykorzystują go w zabawie. Tymczasem zainteresowanie na zajęciach podobnymi wytworami należy wydłużać stosując techniki przyozdabiania np. malowania, rysowania, przypinania ozdób i in. Błędem jest jednak zwracanie większej uwagi na ozdabianie niż na majsterkowanie – choć ta forma dominuje obecnie w przedszkolach i szkołach.

materiał do manipulacji narzędzia pomysły
papier i materiały papiernicze
(tektura, bibuła, kalka, papier do ksero, papier do pakowania, papierowe talerzyki, kubeczki, pudełka tekturowe, pudełki po zapałkach)
  • dziurkacz
  • zszywacz
  • nożyczki
  • klej
  • spinacz
  • taśma klejąca
  • proste prace dające efekt trójwymiarowy
  • ruchome elementy pracy technicznej
  • budynki z pudełek po zapałkach ozdobione w okna i drzwi
  • meble z pudełek po zapałkach w pudełku po butach
materiały krawieckie
(szmatki, firanki, nici, sznurki)
  • nożyczki
  • igła
  • mydełko
  • gąbka
  • gumka do włosów
  • gumki recepturki
  • pompony z nici
  • szycie spodni i bluzek dla lalek (z materiału)
  • budowanie namiotów z prześcieradła i krzeseł
drewno i materiały drewnopodobne
(deski drewniane, listwy, kijki, zapałki itp.)
  • piłka
  • młotek
  • śrubokręt
  • gwoździe
  • wkręty
  • linijka
  • korytko
  • wiertarka ręczna
  • zamki z zapałek
  • kompozycje nici rozcięgniętych na gwoździach wbitych na obramowaniu deski
materiały przyrodnicze
(szyszki, liście, trawy, kasztany, jarzębina i in.)
  • klej
  • taśma klejąca
  • za pomocą gumki recepturki mocujemy wygięte źdźbła trawy, z których można tworzyć postacie ludzi, zwierząt, przedmiotów
  • z kasztanów i żołędzi postacie ludzi, zwierząt i przedmiotów
tworzywa sztuczne
(plastikowe butelki, kubeczki po jogurtach, kubeczki po napojach, talerzyki, łyżeczki, torebki foliowe różnej wielkości i kształtu, styropian)
  • nożyczki
  • nóż
  • taśma klejąca
  • bolec
  • gwoździe
  • z worków napchanych zgniecioną gazetą można formować postacie zwierząt, ludzi i przedmiotów
  • kompozycje z gwoździ wbitych w styropian
zestawy elektroniczne
(druty jednożyłowe, włączniki, żarówki 2,5 – 3,5V, brzęczyki do 6V, baterie 4V i 9V, diody, magnesy, magnesy neodymowe)
  • śrubokręt
  • taśma klejąca (ilozacyjna)
  • szczypce do zdejmowania izolacji
metale
(drut, kable z izolacją, „puszyste” druty, płytki aluminiowe)
  • kombinerki
  • wyginanie drutu – tworzenie płaskich kształtów (ludzi, zwierząt, przedmiotów)

Więcej na ten temat napisałem w artykułach na łamach czasopism (więcej: moje publikacje) oraz wielu rozdziałach monografii, oto przykładowe:

  • Roszyńska E., Jelinek J.A., Dziecko i technika. Rozumowanie dzieci na temat zjawiska elektryczności, w: Children in the postmodern world. Culture – Media – Social Inequality, red. H. Krauze-Sikorska, M. Klichowski, A. Basińska, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, s. 33 – 48.
  • Jelinek J.A., Edukacja techniczna starszych przedszkolaków w domu i w przedszkolu, w: Starsze przedszkolaki. Jak skutecznie je wychować i kształcić w przedszkolu i w domu, red. E. Gruszczyk-Kolczyńska, Kraków: Wydawnictwo CEBP, 2014, s. 257-275.
  • Jelinek J.A., Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci przez zabawy konstrukcyjne i budzenie zainteresowań technicznych, w: Obszary wychowania przedszkolnego – najnowsze ustalenia teoretyczne i praktyczne, A. Mikler-Chwastek ( red.), Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2014. s. 183-201.
  • Jelinek J.A., Zabawy konstrukcyjne i ich wpływ na rozwój psychoruchowy dzieci, w: Czas wolny małych dzieci w świecie realnym i wirtualnym, Aneta Jegier (red.), Warszawa: Wydawnictwo Difin, 2016, s. 53-64.
  • Jelinek J.A., Budowanie ustrukturalizowanej wiedzy technicznej u dzieci przedszkolnych i szkolnych, w: Małe dziecko – dużo pomysłów. Wybrane obszary wspomagania rozwoju dziecka, red. R. Piotrowicz, M. Walkiewicz-Krutak, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2016, s. 271-293.
  • Jelinek J.A., Dziecko konstruktorem. Rozwijanie zadatków uzdolnień technicznych u dzieci przedszkolnych i uczniów klasach I-III, Wydawnictwo CEBP, Kraków, 2018.