Pomoce:
- kamień
- kilka kartek papieru formatu a6 (1/4 formatu a4)
- koc
- karki lub gotowy formularz (przykład niżej) – dla każdego dziecka
- ołówek – dla każdego dziecka
Zajęcia tutaj przedstawione są pierwszymi z cyklu – co unosi się w powietrzu. Oto ich kolejność dalszych zajęć z tego cyklu:
Dokładny opis zajęć znajdziesz w książce na stronach 236-237
(zerknij także na strony: 23-43, gdzie dowiesz się więcej na temat sposobu budowania przez dzieci umysłowych reguł zachowania się przedmiotów): Jelinek J.A., Dziecko konstruktorem. Rozwijanie zadatków uzdolnień technicznych u dzieci przedszkolnych i uczniów klasach I-III (Wydawnictwo CEBP, Kraków, 2018). O książce możesz się dowiedzieć więcej pod adresem: www.blizejprzedszkola.pl/dzk .
Zawarte na tej stronie informacje bazują na treści zapisanej w książce i rozszerza je.
Nauczyciel staje na krześle (obok kładzie koc): „zaraz zrzucę z tej wysokości te dwa przedmioty”.
Schodzi i pokazuje dzieciom kamień i kulkę papieru (podobnej wielkości).
Po czym pyta: „które z tych przedmiotów spadnie pierwsze?” … (dzieci udzielają odpowiedzi). „Zanim sprawdzimy przygotujmy się do zbadania tego zjawiska. Wszyscy z was dokładnie będziecie obserwować jak spadają. Jednocześnie będziecie notować wyniki. Zaraz rozdam wam formularze [lub jedno dziecko: „a ty (wskazuje jedno dziecko), będziesz notował, który przedmiot spadnie pierwszy”]. Nauczyciel rozdaje kartki i prosi o przerysowanie tabeli z tablicy [lub gotowy formularz].
Tłumaczy zasadę notowania: „zobaczcie tu jest rubryka kamieni, a tu papieru. Będziecie wstawiali kreskę, tu (gest) albo tu (gest) za każdym razem jeśli coś spadnie szybciej. Jeśli spadnie pierwszy kamień to gdzie zapiszecie? … A jeśli papier? … Dobrze, jeśli oba spadną jednocześnie narysujcie koło w obu kolumnach, tu (gest) i tu (gest).” Dzieci obserwują przedmioty i głośno wydają werdykt, po czym wpisują wynik i sprawdzają swojego kolegę / koleżankę. [Jedno dziecko może podawać upadające przedmioty do następnej próby nauczycielowi stojącemu na krześle].
Nauczyciel, prosi o podliczenie kolumn (wyjaśnienie i pokaz) upadków kamieni i papieru (zbiera formularze i ołówki). Okazuje się, że oba przedmioty spadają w podobnym czasie. Pyta: „dlaczego oba leciały tak samo skoro kamień jest cięższy, a kartka lżejsza? … Co jest w nich takie same? … Tak macie rację podobne są ich kształty, zarówno kamień jak i kulka jest owalna, dlatego spadają w tym samym czasie.” Uwaga, przedmioty te spadną mniej więcej tak samo szybko, jeżeli będą podobnego kształtu.
Nauczyciel organizuje w podobny sposób spuszczanie papierowej kartki i kulki. Po podliczeniu formularzy, okazuje się, że kulka spada szybciej, a kartka wolniej. Nauczyciel pyta „dlaczego kartka tak wolno leciała, a kulka tak szybko? … Sprawdźcie czy ich waga jest taka sama” … [często się zdarza, że dzieci postrzegają ciężar po wielkości, dlatego też warto zaproponować rozłożenie kartki]. „Tak obie kartki ważą tyle samo. Obie są kartkami, to co je różni, że spadają inaczej?… Tak znowu kształt.”
W podobny sposób porównuje prędkość spadania różnych przedmiotów:
- karki papieru rozprostowanej i zgiętej w kulkę
- kulki plasteliny i plasteliny rozgniecionej na placek
- kulki plasteliny i ruloniku
- kamienia i kartki papieru
- kamienia i kulki plasteliny
- kamienia i placka plasteliny
By przeprowadzić eksperyment, którego wynik będzie z pewnością właściwy (jeśli zachowa się warunki eksperymenty, np. tę samą wysokość startową obu obiektów, oba obiekty będą puszczone w tym czasie) należy zastosować np. dwie identyczne butelki, z których obie będą napełnione pewną ilością wody (jedna do pełna, druga tylko w 1/4). Woda zapewni ciężar, a więc stabilny lot. Butelki przed zrzuceniem należy podać dzieciom do zwarzenia (rękoma) by ustaliły, że ich waga znacznie się różni, a następnie zrzucić z tej samej wysokości – pod opieką osoby dorosłej! (np z drabiny czy pierwszego piętra).
Dla postawienia kolejnych pytań jest porównanie co spadnie szybciej w przypadku dwóch pudełek z różną wagą – o której dodatkowo możemy decydować – w postaci drewnianych klocków.
Przykładem doświadczenia, które prezentuje obiekty o tej samej wadze, ale w przypadku których możemy decydować o kształcie są dwie grudki (nie mieszanej) plasteliny. Zmieniając kształt trzeba pamiętać, że inny będzie rezultat gdy ustawimy grudkę płasko, a inaczej w poziomie.
Kontynuacją tych zajęć może być: co dłużej będzie się unosić w powietrzu.