Smog

Pomoce:

dwa słoiki 1-litrowe z metalowymi nakrętkami
kawałki papieru
zapałki
mazak permanentny
latarka

Jednym z niebezpieczeństw jest smog. Smogiem nazywa się zanieczyszczone powietrze, które podobnie jak mgła jest niżej od chmur. Zanieczyszczone powietrze powstaje między innymi z procesu spalania (np. śmieci, w piecach, papierosów, z rur wydechowych pojazdów, kominów, ognisk, itd.).

Ciężkie powietrze oprócz tego, że jest koloru szarego to jest również niebezpieczne. W przedszkolu dzieci powinny mieć świadomość zagrożenia, które może czyhać również z powietrza.

Oprócz tego, że zanieczyszczone powietrze da się rozpoznać jako kłęby dymu to również trzeba mieć świadomość, że zanieczyszczenia nie znikną gdy smog się rozwieje – pył znajdujący się w powietrzu i świadczący o nim zapach wciąż, oprócz tego, że został rozwiany to wciąż pozostaje niebezpieczny. Taką cenę płacimy dziś za postęp cywilizacji.

Chcąc wyjaśnić dzieciom tak złożone zjawisko musimy najpierw wyjaśnić czym jest proces spalania i co mu towarzyszy. Zacznijmy od podpalenia (w bezpiecznym miejscu) kawałka papieru (np. na metalowej zakrętce od słoika).

Uwagę dzieci należy zwrócić nie tylko na ogień, ale również na powstający podczas procesu spalania dym. W tym celu przyłożymy nad ogień słoik w taki sposób, aby dym ze spalania wchodził do słoika.

Zakręćmy nakrętkę i pokażmy go dzieciom, efekt powstającego smogu nie będzie duży, ale jeśli czynność podpalenia wykonamy jeszcze dwa razy w słoiku znajdzie się więcej dymu i efekt będzie wyraźniejszy. Uwaga, aby dym nie wyleciał z butelki słoik nie może być odwracany, należy starać się też jak najszybciej zatykać słoik. Żeby lepiej pokazać dzieciom dym w słoiku można posłużyć się światłem latarki.

Można pokazać dzieciom efekt spalania papieru – popiół (ale to odrębny temat). Można wstrząsnąć słoikiem pył z zapalonego papieru uniesie się i przyklei do szkła słoika. Trzeba dzieciom powiedzieć, że tego typu pył jest bardzo szkodliwy, dlatego ludzie muszą nosić maski (jak je zrobić – o tym niżej).

Gdy w słoiku dymu jest już dużo, istotne jest pokazanie drugiego słoika (wcześniej ukrytego) – zupełnie pustego. Dopiero porównując powietrze w dwóch słoikach można dojść do wniosku, że w jednym z nich jest powietrze czyste, a w drugim zanieczyszczone – jest to smog.

Smog jest kojarzony z miastem i z mieszkającymi w nim ludźmi – w tym celu należy na szkle słoika narysować niewielkie budynki.

Tak przygotowany model można odstawić na godzinę (słoik zakręcony). Jednak trzeba bo niego wrócić i zadać dzieciom istotne pytanie. Po godzinie słok będzie wydawał się pusty – smogu nie będzie – ale czy to oznacza, że powietrze w środku jest czyte? Żeby się o tym przekonać można powąchać powietrze z wnętrza słoika – wciąż będzie to ostry dym powstały ze spalania. Świadczy to o tym, że zanieczyszczone powietrze może się rozrzedzić (rozwiać się), ale wciąż będzie zanieczyszczone. Smog to zagęszczone niezdrowe powietrze, gdy nadchodzi wiatr smog się rozpuszcza (nie jest już gęsty), ale zanieczyszczenie wciąż pozostaje.

Jak badać obecność smogu w otoczeniu?

Zastanówmy się jak działa urządzenie, które sprawdza czystość powietrza. Dysponuję takim urządzeniem („laserowe-jajko”, Laser-Egg). Oto jak ono działa: wewnątrz urządzenia jest wentylator, który przez niewielkie otwory w obudowie wssysa otaczające powietrze. Powietrze to jest skanowane przez laser. Wychwytuje on pył zawiesinowy tzw. PM2,5. I tu dochodzimy do jednostek.

W Polsce podaje się dwie wartości: PM2,5 oraz PM10. PM z angielskiego particulate matter oznacza cząsteczki stałe i tłumaczy się jako pył zawieszony. Jednostka PM2,5 opisuje cząsteczki unoszące się w powietrzu będące średnicy do 2,5 mikrometra. PM10 opisuje cząsteczki o wielkości do 10 mikrometrów. Jednostka ta wyrażana jest liczbowo od 0 do nieskończoności. W Polsce niechlubny rekord padł w Rybniku gdzie odnotowano PM10 1500 przy czym norma dla tej wartości wynosi 50 µg/m3. Oznacza to, że w Rybniku norma została przekroczona ponad 3000 razy (!). Podobne wyniki padają w innych miejscach w Polsce (Żywiec, Pszczyna, Kraków, Nowy Sącz, Katowice). A porównując wyniki PM2,5 i PM10 Polska staje się jednym z krajów o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu (obok takich miast jak indyjskie Delhi i irańskie Zabol).

A oto jak proponuję badać samodzielnie, czyli „na oko” zanieczyszczenie aby pokazać dzieciom, że powietrze może być brudne, ze względu na unoszący się w nim pył. Proponuję aby wystawić rurę ssącą odkurzacza za okno (lub w pomieszczeniu, jeśli było wietrzone), założyć na nie kratkę do krojenia warzyw w kostkę, a na siatkę założyć wacik. Uwaga, ponieważ zatykamy rurę ssącą powodujemy, że urządzenie ma trudności z pobieraniem powietrza, aby nie zniszczyć odkurzacza należy zmniejszyć jego moc ssącą.

elementy do zbudowania filtra powietrznego

Nie należy tematu ekologii pozostawiać prezentując zjawiska. Istotne jest również pokazanie sposobu na przeciwdziałanie negatywnemu zjawisku.

Są dwa zagadnienia: jedno dotyczy ochrony środowiska, drugie: ochrony ludzkiego zdrowia.

Ochrona środowiska – to zestaw informacji jakie dzieci powinny otrzymać które mają się koncentrować na ograniczeniu emisji CO2 do atmosfery.

Ochrona ludzkiego zdrowia – w przypadku zanieczyszczenia powietrza niezwykle ważne jest pokazanie dzieciom zasady działania maski przeciwpyłowej. Oto propozycja jej wykonania razem z dziećmi. Do jej przetestowania można wykorzystać zapach pozostały z prezentacji powstania smogu.

Szerzej na temat opisanego tu zagadnienia przestawiłem w następujących publikacjach (więcej: publikacje autora):

Jelinek J.A. (2016), Czy i jak rozmawiać z dziećmi o zagrożeniach związanych użytkowaniem urządzeń elektrycznych i nie tylko, ORE, materiały dostępne dla uczestników szkolenia „Bezpieczeństwo+”, edycja 1).
Jelinek J.A. (2017), Czy i jak rozmawiać z dziećmi o smogu i nie tylko, ORE (materiały – tekst, prezentacja do pracy z dziećmi oraz aktywności dostosowane do gotowego scenariusza na temat ognia – dostępne dla uczestników szkolenia „Bezpieczeństwo+” (edycja 2).

Share this: