BADANIE
POWIETRZE NA RYSUNKACH DZIECI
Temat: EKSPERYMENT BERNOULIEGO W RYSUNKACH DZIECI i DOROSŁYCH
Cel. Badania miały na celu sprawdzenie jaka jest różnica w udziale dzieci i dorosłych podczas nieznanego im zjawiska – zjawiska Bernouliego. Badanie miało wykazać jak dzieci i dorośli reagują (stawiają hipotezy i wnioskują – wyciągają wnioski – zobrazowane w rysunkach) podczas obserwacji eksperymentu przedstawianego (pokaz) przez prowadzącego eksperymentu. Badanie przynosi ciekawy wniosek dla pojmowania sytuacji eksperymentowania z dziećmi. Jak się bowiem okazuje dzieci podobnie jak dorośli pojmują nieznany dotychczas zjawisko i w podobny sposób w wyniku dodatkowych eksperymentów (określanych przeze mnie jako eksperymenty pogłębiające) włączają nowe informacje w dotychczas poznane. Podobnieństwo dotyczy zarówno udzielanych odpowiedzi jak i przezentowanych rysunków (nie biorę pod uwagę w badaniu zdolności manualnych rysujących osób).
Dzieci. Badanie przeprowadzono podczas zajęć wśród dzieci 5-letnich w jednym z podwarszawskich przedszkoli. Celem badania było ustalenie jak dzieci przedstawiają powietrze w formie graficznej. W celu wprowadzenia dzieci w temat powietrza proprowadziłem zajęciach na temat różnych właściwości powietrza, na których dzieci obserwowały eksperymenty (po zajęciach dzieci samodzielnie przeprowadzały eksperymenty). W ich trakcie zademonstrowano kolejno:
- bulgotanie w szklance – „zobaczenie powietrza”
- ściskanie napompowanego balonu – „sprężystość powietrza„
- układ penumatyczny dwóch strzykawek – „sprężystość powietrza„
- papierowy wąż nad świeczkami – „ciepłe powietrze unosi się„
- waga powietrza – „powietrze 'coś’ waży”
- zjawisko Bernouliego: balon unosi się nad suszarką – „powietrze otacza balon ze wszystkich stron„
Ostatni eksperyment (balon z suszarką) przeprowadzono zgodnie ze scenariuszem.
Na podstawie pierwszego eksperymentu dzieci dowiadują się, że powietrze unosi balon do góry, a wiec graficzne ujęcie zjawiska może wyglądać następująco:
Rysunki dzieci.
- większość rysunków przedstawia „niebieskie” powietrze tylko między suszarką a balonem, tylko jeden rysunek przedstawia powietrze wszędzie (cała kartka została zamalowana na niebiesko – powitrze jest wszędzie)
- większość rysunków przedstawia powietrze w postaci linii prostej, inne przedstawiają powietrze jako plamę czy wir,
Wypowiedzi dzieci. Zajęcia zostały zarejestrowane i poddane analizie wypowiedzi.
- Pytanie: Do czego służy suszarka?
- – do układania szuszenia
- Prowadzący włącza suszarkę i kierują ją na twarze dzieci. Jakie powietrze tworzy suszarka?
- – ciepłe
- Prowadzący przedstawia warunki eksperymentu. Co się stanie jak włączę suszarkę?
- – poleci w gorę
- – poleci w górę i opadnie w dół
- – może pęknąć
- – może polecieć w dół
- Po pokazie, że balon unosi się nad suszarką. Co się stało?
- – balon lata
- Co się stanie jak wyłączę suszarkę?
- – upadnie
- Teraz suszarka działała mocnie (drugi poziom mocy) teraz włączę na słabszy poziom (poziom pierwszy). Co się stanie?
- – w dół poleci
- – poleci w dół i pęknie
- – może utrzymać się w górze
- Po pokazie. Jeśli przejdę się kawałek to czy ten balon pójdzie ze mną?
- – nie
- Po pokazie. Co się będzie jeśli włożę rękę między balon a suszarkę?
- – nie będzie latał, spadnie
- Po pokazie. Dlaczego spadł?
- – bo nie miał powietrza
- – bo pan zasłonił górną część
- – bo stracił powietrze i polecial w dół
- – poleciał w dół bo pan miał nie równą rękę
- Dodatkowy eksperyment, w którym pytam jak mam ułożyć rękę. Co się stanie jeśli włożę rękę z tej strony, nie będę go dotykał, tylko przyłożę?
- – nigdzie nie poleci
- A teraz jeśli rękę będę przykładał od góry (gest nad balonem) to czy coś się stanie?
- – nie (chórem)
- Po pokazie. Co się stało… Ale dlaczego?
- – latał do góry i w dół
- – chodził za ręką bo pan ją namagnesował.
Dorośli. Przeprowadziłem badania wśród 45 studentek studiów licencjackich na specjalności Wychowanie Przedszkolne, na Akademii Pedagogiki Specjalnej. Procedura zajęć była identyczna jak podczas badań wśród dzieci. Podobnie jak wśród dzieci prosiłem studentów by narysowali rysunki przedstawiające ich wyobrażenie tego jak działa powietrze z suszarki na unoszący się balon. Rysunki miały być wykonane po pierwszej części eksperymentu (balon lewituje nad suszarką) oraz na koniec całego eksperymentu – po eksperymentach pogłębiających (unoszenie ręki nad balonem powoduje wznoszenie lub opadanie balonu). Przedstawię jak wyglądały przykładowe dwa rysunki jednej ze studentek.
- Pierwsza przedstawiająca działające powietrze tylko między suszarką a balonem – rysunek nie zmienia się między pierwszą pierwszym pokazem eksperymentu, a po eksperymentach pogłębiających;
- Druga ujawniająca powietrze nad balonem, ale nie jest ono powiązane z powietrzem z suszarki, i przedstawione jest jakby ręka eksperymentatora wywoływała to powietrze.
- Ostatni typ rysunków przedstawia faktyczne zrozumienie zjawiska – powietrze z suszarki otacza balon i gdy jest przyciskane z góry przez rękę, powoduje obniżenie balonu.
