Z. Pietrasiński – Obserwacja naukowa i nienaukowa
Źródło: „Psychologia twórczości”, 1961, s. 108-109
W obserwacji codziennej zwracamy uwagę na to co: nowe, pożądane i to co utrudnia działanie (stanowi problem).
Obserwujemy rzeczy i zjawiska szczególnie nas interesujące lub wchodzące w zakres zadania do wykonania. Ogólną cechą obserwacji potocznej jest jej fragmentaryczność, brak systematyczności i niedokładność.
Obserwacja naukowa (kierowana przez dorosłego) musi być jednak sprecyzowana: mięć jasno określony cel, kierować się planem (logiczną kolejnością elementów do pokazania) i systematyczna. Posługująca się narzędziami przedłużającymi nasze zmysły – magnetofon, video, notatka, termometr, stoper itd.. Wyniki obserwacji powinny być dokładnie zapisywane i opisane (zdjęcia, film, kasety dźwiękowe) lub ustnie opowiedziane.
D. Al-Khamisy – Spostrzeganie dzieci przedszkolnych
Źródło: „Rozwijanie pojęć przyrody nieożywionej u dzieci sześcioletnich” 1996, ŻAK Warszawa, s. 23-24
W miarę jak dzieci poznają przedmiot odkrywają coraz więcej jego cech – zdobywają coraz więcej informacji. Najpierw spostrzegają silne bodźce (np. ciekawe nazwy: „krokodylek” w obwodzie zamkniętym), z czasem również te mniej rzucające się w oczy. Stopniowo poznają podczas praktycznych działań nie tylko zewnętrzne cechy, ale również wewnętrzne (ukryte).
Początkowo wszystkie odkryte cechy uważa za jednakowo ważne (!), i dopiero potem porządkuje je według ważności, uznając jedne za istotne, inne za mniej istotne. W trakcie przekształcania dziecko spostrzega stan początkowy i końcowy zjawiska a dopiero potem etapy pośrednie.
Pierwsze spostrzeganie dziecka jest niedokładne, synkretyczne, z czasem dopiero staje się ono analityczne i bardziej dokładne.
Pierwsze spostrzeganie jest chaotyczne, niezorganizowane, przypadkowe, kolejne stają się już bardziej systematyczne i planowe. W rezultacie celem rozwoju jest samodzielna obserwacja. Początkowo sposoby zdobywania informacji są mało skuteczne, ale wraz z rozwojem stają się bardziej doskonałe. Najpierw korzystają z własnych doznań zmysłowych (np. dotyku, węchu, smaku) a z czasem uczy się korzystać z bardziej skomplikowanych przyrządów (miara, lupa, zegarek).
N. N. Poddjakow – W jaki sposób dorośli powinni prezentować dzieciom przedmioty (pokaz)?
Źródło: „Myślenie przedszkolaka” 1983, WSiP Warszawa, s. 246 i następne.
Pokaz przedmiotu (np. zegarka) powinien obejmować następujące aspekty:
- Pokaz przedmiotu – zegarek należy pokazać wszystkim dzieciom. Inne przedmioty w zależności od charakteru można dać do ręki lub tylko zaprezentować (aspekt bezpieczeństwa). Pierwsza faza to swobodne poznawanie przedmiotu. Istotne jest w niej aby wszyscy mogli mieć dostatecznie dużo czasu na zapoznanie się z obiektem. W drugiej fazie to dorosły powinien skierować uwagę dzieci na istotne elementy przedmiotu, które mogły zostać pominięte przez dzieci. Aby je wyszczególnić należy przedstawić:
- Nazwę przedmiotu i jego zastosowanie (służy do…) np.: To jest zegarek, służy do pomiaru czasu;
- Przedstawić inne przedmioty podobne do prezentowanego z tej samej kategorii (sklasyfikować), np.: są jeszcze inne zegarki, które pokazują czas, np. ten jest wahadłowy, ten jest wahadłowy z kukułką, jest zegarek kieszonkowy, zegarek na rękę, są też duże zegary widoczne wiszące na ścianie (pokaz) i małe, które stawia się koło łóżka i które służą do budzenia;
- Opisać wygląd przedmiotu, następnie odróżnić je pokazując różne inne, podobne przedmiotu, np. ten zegarek ma kolor niebieski, a ten zielony oba mierzą czas, ten jest mały i okrągły, tamten jest duży oba jednak sprawdzają upływ czasu.
- Omówić części z jakich składa się urządzenie. Składa się ze szkiełka, i blaszki na której zaznaczone są cyfry oznaczające godzinę, wskazuje je duża. Ta mała wskazówka pokazuje minuty. Zegarek ma też baterię, dzięki której pracuje i pasek, którym można zapiąć zegarek na ręce, aby nie spadł;
- Omówić funkcjonowanie urządzenia (jak z niego korzystać?). Np.: gdy mała wskazówka będzie na 1, a duża na 12, oznaczać będzie godzinę pierwszą. Gdy mała będzie na 3 a duża na 4 oznaczać będzie godzinę 3:20. Wytłumaczyć funkcjonowanie minutnika, godzin, ilość godzin w ciągu dnia, co to jest kwadrans, pojęcia za / przed i po;
- Omówić jak należy się obchodzić z przedmiotem aby się nie zepsuło? Np. zegarek można zepsuć przez jego uderzenie, dlatego trzeba być delikatnym i uważnym kiedy się go ma na ręku, trzeba też sprawdzać czy dobrze chodzi porównując godzinę z innym zegarkiem; nie można go zamoczyć bo zamoczony przestaje działać.
Pogadanka słowna musi być wzmocniona: gestem lub/i możliwością manipulowania przedmiotem.