Kalendarz ogrodnika

„Kalendarz ogrodnika” pomaga określić najlepszy czas prac w zakresie roślin. Przydatny może być amatorskiej pracy w ogrodzie tj. dzieci przedszkolnych czy szkolnych (pomijam w nim kalendarz księżycowy oraz rady dotyczący stosowania nawozów). Podany niżej kalendarz ogrodnika zawiera informacje o pracach wykonywanych w: ogrodach, w szklarni, na balkonie, w domu na parapecie itp. Wiele opisanych tam prac (nie wszystkie) jest wartych obejrzenia, a nawet wykonania przez same dzieci. Wiele też może wykonać sam nauczyciel przy pomocy fachowca-ogrodnika (np. podczas omawiania zawodu ogrodnik) lub któregoś z rodziców. Podczas prac ogrodowych wiele trudnych prac mogą wykonać rodzice dzieci, którzy wspólnie mogą prowadzić zieleń wokół przedszkola.

Jeśli przedszkole nie ma ogrodu, kalendarz może być przydatny przy planowaniu wycieczki do osób, które posiadają ogród lub posiadłości (tj. park pałacowy) by móc obserwować lub nawet pomagać w pracach ogrodowych. [Uwaga, kliknij miesiąc by dotrzeć do informacji].

Styczeń

• na dworze, w ogrodzie przeważnie spoczynek, nie należy jednak zapomnieć o dokarmianiu ptaków i zwierząt leśnych (budowa karmników i domków lęgowych),
• w domu, na parapecie można wyhodować wczesne warzywa (np. pietruszkę, seler, buraki, cebulę), wymogami są jasne okno i temperatura ok. 10-15 stopni Celsjusza, podlewanie umiarkowane. Na parapecie można również hodować kiełki roślinne (nasiona rzeżuchy, soczewicy, soi, pszenicy). Przepisy ich uprawy oraz spożycia znajdują się na opakowaniach w sklepie. Kiełki są już gotowe na 3-4 dzień od posadzenia (najpóźniej po 7 dniach). W ziemie rośliny, które zrzucają liście podlewamy mniejszą ilością wody; rośliny cebulkowate i bulwowe jeszcze mniejszą. Przez cały rok w doniczkach w warunkach domowych hodować można: koperek, rzodkiewkę, rzeżuchę i przyprawy ziołowe oraz rośliny cebulowe,
• 9 stycznia obchodzimy Dzień Ligi Ochrony Przyrody

Luty

• w ogrodzie, ogrodnicy przycinają gałęzie drzew, a niektóre zrazy wykorzystują do szczepienia; inną czynnością ogrodników jest bielenie pni drzew wapnem by ochronić drzewa przed pękaniem pod wpływem wahających się temperatur w tym miesiącu. W lutym planują również zakupy roślin (nasion) oraz miejsca ich wysiewu. Pod koniec lutego można także wysiewać nasiona roślin o długim okresie wegetacji, tj. pomidorów wysokopiennych czy papryki. Posadzone wcześniej zioła zaczynają przynosić plon – ścinamy liście mięty, melisy, majeranku i bazylii,
• w doniczkach na balkon można wysiewać nasiona roślin (tj. aksamitki, nasturcje, groszek pachnący),
• luty to miesiąc do rozmnażania sadzonek (łatwą wydaje się być koleus – ścinamy pędy o długości 5-10 cm długości pozostawiając 2-3 liście, następnie wkładamy do słoika z czystą wodą. Uwaga liście nie mogą być zanurzone w wodze – inaczej zgniją, muszą być zawieszone, np. na siatce. Wodę uzupełniamy regularnie. Gdy sadzonki się ukorzenią, należy je wyciągnąć z wody i posadzić w doniczce z ziemię ogrodową).
• 11 lutego obchodzony jest Dzień Dokarmiania Zwierzyny Leśnej
• 15 lutego ogłoszony został Międzynarodowym Dniem Oszczędzania Energii

Marzec

• z łąki można zebrać już pierwszą wiosenną sałatkę (: liście mniszka, kwiaty i liście stokrotki),
• w ogrodzie prace dotyczą spulchniania i wyrównania powierzchni grządki; prace te służą między innymi usuwaniu chwastów. Podcina się krzewy ozdobne tj.: wrzos, budleja, bluszcz. Do gruntu można wysiać już: cebulę, czosnek, marchew, szpinak, cykorię i bób; pierwsze wysiewy wymagają przykrywania folią ze względu na niskie temperatury panujące w tym miesiącu. Od połowy miesiąca można wysiać ziemniaki, a także wczesne odmiany sałaty, kalarepy, kapusty głowiastej, kalafiora i rzodkiewki; wśród ziół do wysadzenia nadają się: melisa, mięta pieprzowa, lubczyk i pietruszka, nagietek lekarski; wśród kwiatów: chaber, mak polny, ślazówkę. Na grządce posadzić można: bratki, dzwonki, stokrotki, niezapominajki; oprócz tego czeka nas: spulchnianie ziemi (można również wysypać korę lub słomę między rośliny) oraz usuwamy obumarłe fragmenty roślin,
• w szklarni (namiot foliowy) wysiać można: nasturcję, szałwię, aster letni, aksamitkę, kocanki ogrodowe,
• w domu (w pomieszczeniu ogrzewanym), można zasadzić majeranek i bazylię. Marzec to dobry czas na porządkowanie i wyrównywanie trawnika (w tym dosianie).
• w sadach następuje przycinanie drzew owocowych (szczególnie pestkowych), krzewów malin, jeżyn i innych. Pod drzewa rozsypuje się nawozy by wzmocnić rozwój rośliny. Sadzi się: maliny, jeżyny, pigwy, brzoskwinie i nektaryny, winorośl oraz aktinidię (kiwi),
• na balkonie, w skrzyniach można zasadzić bratki i pierwiosnki, a także zioła i warzywa: sałata, kalarepa, rzodkiew, cebula, szczypiorek, pietruszka,
• 1-7 marca obchodzony jest Tydzień Czystości Wód
• 21 marca Dzień Wiosny, Dzień wierzby
• 22 marca Światowy Dzień Wody i Dzień Ochrony Morza Bałtyckiego
• 23 marca Światowy Dzień Meteorologii

Kwiecień

• wiele gatunków ptaków wysiaduje jaja (m.in. wróble, gile, sikory, pliszki, zięby, dzwoniec, szpak, sroka, czyżyk, rudzik),
• w ogrodach kończy się pracę z przycinaniem drzew i krzewów; praca w ziemi służy przygotowaniu do siewów (: spulchnia, motyczkuje, grabi, usuwa się chwasty, przekopuje i rozrzuca kompost). Dalsze prace będą wykonywane dopiero po ustaniu przymrozków. Bezpośrednio do ziemi wysiewa się: sałatę i rzodkiewkę (razem szybciej wschodzą), marchew, rzodkiew, rzeżuchę, kalarepę, kalafior, brokuł, kapustę białą i czerwoną, boćwinę, groch, cebula, szczypior, czosnek, ziemniaki. Można wysiać zioła: pietruszkę, koper, ogórecznik, kminek i kolendrę, bazylię, majeranek, anyż. Wśród kwiatów: ślazówkę, godecję, nasturcję, chaber, mak, nagietek, słoneczniki, kocanki, wykę. W ogrodach pojawiają się już pierwsze owoce,
• w szklarni (ogrzewanym pomieszczeniu) wysiać można: ogórki, dynię, cukinię oraz kukurydzę cukrową,
• w domu warto wynieść na zimne noce kaktusy (ładniej zakwitną), ważne jest też by je przesadzić podobnie jak storczyki. Można tez wykonać pierwsze koszenie trawnika (i jego nawożenie),
• 1 kwietnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Ptaków
• 7 kwietnia Światowy Dzień Zdrowia
• 22 kwietnia Światowy Dzień Ziemi
• 24 kwietnia Dzień Zwierząt Laboratoryjnych

Maj

• w szklarni; w połowie miesiąca przypadają ostatnie dni przymrozku (tzw. dni zimnych ogrodników), dlatego też do tego czasu nie należy sadzić do gruntu roślin wrażliwych na temperaturę. Natomiast w szklarni (lub namiotach foliowych) można posadzić warzywa owocujące: pomidor, oberżyna, papryka, ogórki, ponad to: bazylię, majeranek, cząber.
• w ogrodzie można zbierać rumianek i podbiał; posadzić można: brukselkę, a także cebulki hiacyntów, krokosmaii i galtonii. Wprost do gruntu można posadzić także nasiona sałaty (rożnych odmian), rzodkwi, rzodkiewki, kalarepy, kalafiora, brokułu i pora, marchwi, czerwonego buraka, boćwin, cebuli, cykorii, późnej kapusty oraz kukurydzy cukrowej. Do prac ogrodowych w maju należy usztywnienie rosnących drzew i krzewów,
• na balkonie trzeba zwiększyć intensywność podlewania roślin – szczególnie tych w pojemnikach i skrzyniach;
• 12 maja obchodzimy Międzynarodowy Dzień Ptaków Wędrownych
• 15 maja Święto Polskiej Niezapominajki
• 22 maja Dzień Praw Zwierząt
• 24 maja Europejski Dzień Parków Narodowych

Czerwiec

• w ogrodzie kończy się okres sadzenia – sadzi się rośliny „późne” tj. ogórki, oraz różne odmiany sałaty, zimowy por, seler, kalarepę, brokułem, kapustę białą i czerwoną, brukselkę, szczypiorek czy cebulę. Prace w ogrodzie dotyczą raczej opieki nad już rosnącymi np. pomidorami, które należy usztywniać (by roślina miała oparcie do wzrostu) oraz usuwać dodatkowe pędów by wydały lepsze owoce; istotne jest również intensywne podlewanie i spulchnianie ziemi. Wysiewamy kwiaty dwuletnie: bratki, stokrotki, laki, malwy (zakwitną w przyszłym roku). Pod koniec czerwca można zbierać wczesne owoce, szczególnie wczesne truskawki i czereśnie,
• na łące (lub z ogrodu) można zbierać zioła do suszenia (np. rumianek, kwiat lipowy – po zasuszeniu można przygotować z nich napary i herbaty). Czerwiec to czas pierwszego koszenia łąki (ważny jest sposób jej koszenie: od środka pasami na zewnątrz – pozwoli to zwierzętom chowającym się w trawie na ucieczkę),
• w domu, na balkonie należy intensywnie podlewać rośliny, szczególnie gdy temperatura jest wysoka, trzeba też kontrolować podpory dla roślin piennych; w tym okresie posadzić można gatunki wrażliwe tj. gazanii, niecierpek, dziwaczek, heliotrop czy begonię bulwiastą. Trawnik domowy należy kosić regularnie,
• w stawie – czerwiec to najlepszy czas do sadzenia roślin wodnych, w nim też pojawia się życie – szczególnie żaby.
• 1 niedziela czerwca obchodzimy Dzień Leśnika
• 1-7 czerwiec Dni Lasu i Zadrzewień
• 5 czerwca Światowy Dzień Ochrony Środowiska Naturalnego, Dzień Lasu
• 27 czerwca Światowy Dzień Rybołówstwa

Lipiec

• w upalne dni ptaki potrzebują miejsca gdzie mogłyby się wykapać warto więc wystawić płytkie miseczki, które trzeba nawadniać, pojemnik należy zostawić w widocznym miejscu,
• w ogrodzie panuje czas zbioru ziół (najlepiej przed ich zakwitnięciem): szałwii, tymianku, oregano, melisy, mięty pieprzowej. Wśród przypraw gotowe do zbioru są: kminek, kolendra, anyż i koper. Do wysiewu nadają się: pietruszka, kminek i warzucha. Zbiory owoców: jabłek, gruszek, porzeczek, truskawek, malin, agrestu, śliwek, moreli, brzoskwiń, wiśni i czereśni. Po zbiorze owoców ogrodnicy wzmacniają roślinę przycinając jej sadzonki wierzchołkowe, które później wykorzystują do rozmnożenia. Spady – robaczywe i zgniłe owoce gromadzi się na kompoście. Ogrodnicy przycinają i podwiązują wysokie rośliny i drzewa, spulchniają glebę oraz pielą chwasty, przycinają także żywopłoty,
• łąki i trawniki lepiej jest pozostawić (nie kosić) gdy jest upalnie, warto jest zatem poczekać aż urośnie do „możliwości” kosiarki,
• w domu należy uważać by rośliny nie stały długi czas na pełnym słońcu (szczególnie, te które nie powinny otrzymać dużej dawni słońca), na balkonie większość roślin wymaga systematycznego nawadniania (w tym kaktusy),
• 19 lipca obchodzone jest Święto Miodu

Sierpień

• • ogród; wyschnięte przy upałach fragmenty ogrodu muszą być szczególnie nawadniane (nie należy podlewać trawy ani roślin w południe, ponieważ zimna woda pryskana na rozpalone w słońcu rośliny może spowodować ich sparzenie, lepsze jest podlewanie poranne i wieczorne); w ogrodzie można zbierać warzywa, które po opłukaniu można spożywać na surowo. Ogrodnicy wciąż podcinają boczne pędy roślin owocowych (tj. pomidory). W sierpniu przycina się również róże wielokwiatowe, by ponownie wydały kwiaty. Kwiaty do bukietów należy ścinać wcześnie rano za pomocą ostrego noża (by nie miażdżyć łodyg) – bukiet będzie trzymał się dłużej. Z wielu roślin można zebrać nasiona (trzeba je wysuszyć),
  • w szklarni można jeszcze wysiać: późną rzodkiew, rzodkiewkę, szpinak, roszponkę, szalotkę, sałatę liściową, kalarepę i kalafior,
  • w sadach dojrzewają owoce: śliwki węgierki, renklody, mirabelki, brzoskwinie, morele, niektóre odmiany wiśni, a także gruszki, jabłka, maliny, jeżyny, agrest i porzeczki. W sadach należy podcinać pędy, które urosły w ostatnim czasie, w ten sposób wzmacnia się roślinę,
  • w lasach mimo upałów w połowie sierpnia można sadzić drzewa i krzewy iglaste oraz wieczne zielone (bukszpan, ligustr, różanecznik),
  • na balkonie trzeba częściej podlewać rośliny, które szczególnie narażone są na utratę wody przez mocne ogrzanie donicy (dobrze je usuwać z bezpośredniego nasłonecznienia). W razie potrzeby można jeszcze dosadzić: bratki, stokrotki (rośliny dwuletnie),

Wrzesień

• w gniazdach oz wykluwają się nowe królowe, które mocno żerują się i chowają by przetrwać zimę,
• ogród, na jesień można uprawiać jeszcze szpinak, roszponkę, a także: sałatę, warzuchę czy portulakę; wiele roślin nadaje się już do zbiorów (kapusta, brukselka, zioła), można jednak pozostawić: marchew, czerwone buraki, seler. Z ogrodu wybiera się korzenie (np. roży) i zabezpiecza by przetrwały zimę. W grządkach można jeszcze posadzić truskawki (muszą być obfito podlewane). Wciąż trwa zbiór jabłek, gruszek, brzoskwiń, orzecha włoskiego i laskowego, zbiera się także owoce róż (na herbaty). Ogrodnicy podcinają pędy winorośli. Żywopłoty z krzewów wiecznie zielonych są przycinane (w przeciwieństwie do dziko rosnących). Trawniki są wciąż regularnie przycinane (wrzesień jest odpowiednim miesiącem na zakładanie trawnika i łąki). Prace w ogrodzie polegają raczej na usuwaniu chwastów i przekwitłych pąków kwiatowych roślin. Sadzi się rośliny dwuletnie, tymczasem sadzonki ukorzenione sadzi się w piaszczystym podłożu,
• w szklarni – choć grządki są już opustoszałe gdyż zbiory są już w spiżarniach to jednak do ziemi zasadzić można różne gatunki warzyw (które są mniej odporne na późno jesienne chłody): sałatę, kalarepę, rzodkiewkę, rzodkiew,
• w domu, na balkonie – wegetacja ustaje. Rozmnażać można pelargonie i fuksje,
• 16 i 19 września obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej
• 19 września Dzień Ekologa
• 23 września Dzień Jesieni
• 24 września Sprzątanie Świata
• 28 września Dzień Morza

Październik

• zwierzęta przygotowują się do zimy – ptaki wędrowne do odlotu na południe Europy, nietoperze chowają się w swoich zimowych norach, wiewiórki gromadzą zapasy w różnych miejscach ogrodu, jeże objadają się by w porę obrosnąć w tłuszcz, który ochroni je przed zimnem, po czym zakopują się w liściach,
• w ogrodach ponownie spulchnia się i odchwaszcza ziemię, rozkłada się także kompost (naturalny nawóz); październik to czas na zbiór leczniczych ziół (korzeni chrzanu, mniszka lekarskiego, żywokostu i arcydzięgla), w gruncie pozostają jeszcze warzywa korzeniowe (tj seler). W tym okresie do gruntu sadzi się drzewa i krzewy roślin, które zrzucają liście na zimę,
• w szklarni (o tej porze roku szklarnie powinny być ogrzewane) można posadzić sałatę i kalarepę, wysiać można szpinak, rzodkiew zimową oraz rzodkiewkę,
• w sadach dojrzałe owoce opadają z drzew (zgniłe owoce usuwa się by powstałe w nich choroby i owady nie zaraziły pozostałych owoców na drzewie), do zbioru nadają się późne śliwki i orzechy włoskie,
• w domu, noce są już zbyt zimne, by na balkonie wciąż mogły swobodnie stać doniczki, są chowane do piwnicy (tj. fuksje, pelargonie); na wewnętrznym parapecie uprawiać cały rok wiele gatunków roślin, wśród nich mogą być te, które rosły wcześniej w ogrodzie (tj. szczypiorek).
• 1 października obchodzony jest Światowy Dzień Ptaków
• 2 października Światowy Dzień Zwierząt Hodowlanych
• 4 października Światowy Dzień św. Franciszka – Patrona Ekologów
• 4-11 października Światowy Dzień Zwierząt / Tydzień Zwierząt
• 13 października Dzień Zapobiegania Klęskom Żywiołowym
• 16 października Światowy Dzień Żywności

Listopad

• dawniej w listopadzie można było spokojnie przeprowadzać prace porządkowe. Obecnie jest to już niemal nie możliwe. Niskie temperatury i utrzymująca się pokrywa śnieżna utrudniają jakąkolwiek pracę na powietrzu, dlatego też prace sezonowe kończy się obecnie dużo wcześniej,
• w ogrodzie sterta liści i ściętych gałązek może być schronieniem dla małych zwierząt (tj. jeży, ryjówek, zaskrońców i owadów); rosnące w glebie rośliny należy przykryć ściółką (gałązkami drzew, słomą lub folią). Zbiorów warzyw i ziół dokonuje się zanim przed przymrozkami. Niektóre owoce miękną dopiero w czasie przymrozków, te zbiera się w zaraz po pierwszych przymrozkach (tj. pigwę),
• w piwnicy, ziemiance – gdzie panują idealne warunki (wysoka wilgotność) do utrzymywania roślin, trzeba nieustannie kontrolować procesy gnilne owoców (gdyż mogą zarazić następne);
• z balkonu należy uprzątnąć wszystkie rośliny (za wyjątkiem dekoracyjnych); jeśli brak jest jeszcze mrozów i śniegu można skosić trawnik, a także podciąć żywopłoty,
• 25 listopada obchodzony jest Światowy Dzień bez Futra

Grudzień

• w ogrodzie trzeba kontrolować pokrywę śniegu, stanowi ona naturalną izolację cieplną dla roślin. Szczególnie ważne dla tego okresu są róże, którym trzeba podsypywać śniegu by łatwiej zniosły niskie temperatury,
• w zbiornikach wodnych dokonuje się przerębli by dostarczyć rybom powietrza (naturalny filtr stanowią pałki wodne),
• w piwnicy należy dokonywać systematycznych kontroli stanu zbiorów (: gnicie, pasożyty),
• w domu należy ograniczyć podlewanie roślin, które przechodzą teraz okres spoczynku; rośliny oczyszczamy z kurzu.
• 22 grudnia Pierwszy Dzień Zimy.