Dziecięca astronomia

Jelinek Jan Amos (2020)
Dziecięca astronomia. Intuicje i zarysy pojęć astronomicznych: mity, wyniki badań i wnioski pedagogiczne.
Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej

Liczba stron: 354
ISBN 978-83-66010-50-5

Link do SKLEPU

Link do EBOOK-a

Informacje o książce:

Dzieci bardzo wcześnie formułują wyjaśnienia dotyczące obiektów i zjawisk astronomicznych. Są one podobne do teorii naukowych, choć różnią się poziomem wewnętrznej spójności i logiką wyjaśnień. W drodze do naukowego wyjaśnienia dzieci stopniowo włączają informacje zdobyte od dorosłych i z przekazów medialnych. Konfrontują je z doświadczeniami zdobytymi na podstawie codziennych obserwacji (intuicji). W programie Dziecięca astronomia ustaliłem jak dzieci od 5. do 10. roku życia wyjaśniają kształt Ziemi, lokalizację ludzi na Ziemi, zjawisko dni i nocy i budowę Układu Słonecznego.

Oto kilka przykładów wypowiedzi dzieci: pięcioletnia Ania wyjaśniła, że ludzie nie mogą żyć u dołu Ziemi (po drugiej stronie planety), bo by spadli. Janek opowiadał, że można tak mocno kopnąć piłkę, że poleci do kosmosu. Oktawia tłumaczyła, że są dwie Ziemie. Jedna to ta, na której mieszkamy, jest płaska. Druga jest okrągła i można ją zobaczyć w telewizji. Uczniowie w klasie drugiej uważali, że Ziemia w kosmosie jest nieruchoma, a wokół niej krąży Słońce i Księżyc.

Wyniki przedstawionych w publikacji badań ujawniają obszar trudności, który dzieci przedszkolne i szkolne muszą pokonać, przechodząc z intuicji do pojęć naukowych. Wnioski badawcze przedstawione w publikacji pomogą zorganizować odpowiednie wsparcie w zakresie edukacji astronomicznej na miarę dziecięcych możliwości i współczesnych wymagań.

Spis treści

WSTĘP: O DZIECIĘCYCH DYLEMATACH POJMOWANIA ZJAWISK I OBIEKTÓW ASTRONOMICZNYCH I ZWIĄZANE Z TYM KŁOPOTY EDUKACYJNE. TAKŻE O TYM, ŻE BADANIA NAUKOWE REALIZOWANE W RAMACH DZIECIĘCEJ ASTRONOMII MOGĄ POMÓC ZMIENIĆ NA LEPSZE WSPOMAGANIE DZIECI W TWORZENIU WIEDZY ASTRONOMICZNEJ NA MIARĘ WSPÓŁCZESNYCH POTRZEB

  1. KRÓTKO O HISTORII ODKRYĆ ASTRONOMICZNYCH. TRUDY BUDOWANIA PRZEZ WIEKI SYSTEMU WIEDZY O ZIEMI I KOSMOSIE
    1. Przemiany w wyobrażaniu sfery niebieskiej i kształtu Ziemi
    2. Ewolucja wyjaśnień zjawiska dnia i nocy
    3. Zarys kształtowania się wyobrażeń budowy Układu Słonecznego
    4. Syntetycznie o wyprawach kosmicznych .
    5. O oporach społecznych w przyjmowaniu nowych wyjaśnień na budowę kosmosu .
    6. Dowody na to, że dzieci kształtują swoją wiedzę astronomiczną w sposób podobny do historii odkryć astronomicznych od czasów starożytnych po dzisiejsze
  2. SZKOLNA I POZASZKOLNA EDUKACJA ASTRONOMICZNA DZIECI: TENDENCJE, OGRANICZENIA I MOŻLIWOŚCI
    1. Co wynika z bezpośrednich doświadczeń dzieci w kwestii zjawisk i obiektów astronomicznych
    2. Zamierzone i niezamierzone efekty domowej edukacji astronomicznej spowodowane nie zawsze trafnymi wyjaśnieniami dorosłych
    3. Opis kształtu Ziemi i budowy wszechświata w baśniach, mitach i Piśmie Świętym
    4. Mankamenty przekazu wiedzy astronomicznej w publikacjach edukacyjnych udostępnianych dzieciom
    5. Wątpliwości dotyczące wartości edukacyjnych filmów animowanych, fabularnych i przyrodniczych o komosie adresowanych do dzieci
    6. Wady sposobu przekazywania dzieciom wiedzy o kosmosie w edukacji przedszkolnej i szkolnej
  3. CO WIADOMO O MOŻLIWOŚCIACH I OGRANICZENIACH UMYSŁOWYCH DZIECI, KTÓRE MOGĄ UTRUDNIAĆ KSZTAŁTOWANIE WIEDZY ASTRONOMICZNEJ: WAŻNIEJSZE USTALENIA PSYCHOLOGICZNE I PEDAGOGICZNE
    1. Ustalenia Jeana Piageta i Stefana Szumana w zakresie tworzenia przez dzieci wiedzy o obiektach i zjawiskach
    2. Społeczny kontekst budowania dziecięcej wiedzy astronomicznej – w perspektywie ustaleń Lwa S. Wygotskiego
    3. Wybrane poglądy współczesnych psychologów i pedagogów dotyczące procesu rozwijania intuicji i tworzenia przez dzieci zarysów pojęć dotyczących kosmosu
  4. MODELE MENTALNE DZIECI OPRACOWANE PRZEZ STELLĘ VOSNIADOU I WILLIAMA BREWERA O KSZTAŁCIE ZIEMI, ZJAWISKU DNIA I NOCY ORAZ BUDOWIE UKŁADU SŁONECZNEGO
    1. Procedury badawcze stosowane przez S. Vosniadou i W. Brewera
    2. Modele mentalne kształtu Ziemi
    3. Modele mentalne zjawiska dnia i nocy
    4. Zastosowanie modeli mentalnych kształtu Ziemi i zjawiska dnia i nocy w badaniach nad kształtowaniem się wiedzy astronomicznej u dzieci wychowywanych w różnych kulturach
    5. Co wiadomo o rozumieniu przez dzieci ziemskiej grawitacji na podstawie badań realizowanych przez S. Vosniadou i W. Brewera oraz J. Nussbauma i J. Novaka
  5. PODSTAWY METODOLOGICZNE PROGRAMU DZIECIĘCA ASTRONOMIA
    1. Motywy podjęcia badań nad Dziecięcą astronomią: badane problemy, ważniejsze założenia i ustalenia terminologiczne
    2. Cele, zadania i metody badawcze stosowane w projektach badawczych zrealizowanych w ramach programu Dziecięca astronomia w rozpisaniu na dwa projekty badawcze
    3. Projekt Dziecięce intuicje i zarysy pojęć astronomicznych – cele i zadania badawcze, stosowane metody i badane osoby
    4. Projekt Proces rozwijania przez dzieci intuicji i zarysów pojęć astronomicznych – cele i zadania badawcze, stosowane metody i badane osoby
    5. Spójność celów i zadań badawczych zrealizowanych w projektach badawczych składających się na program Dziecięca astronomia
  6. DZIECIĘCE INTUICJE I ZARYSY POJĘĆ ASTRONOMICZNYCH – WYNIKI ORAZ INTERPRETACJA BADAŃ PROWADZONYCH W POLSKICH PRZEDSZKOLACH I SZKOŁACH. PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE W ZAKRESIE WIEDZY ASTRONOMICZNEJ DZIECI POLSKICH I DZIECI WYCHOWYWANYCH W INNYCH KULTURACH
    1. Wiedza astronomiczna dzieci dotycząca dziennego i nocnego nieba, kształtu Ziemi, lokalizacji ludzi żyjących na Ziemi oraz zjawiska dni i nocy – wyniki badań
    2. Jak badane dzieci interpretowały obiekty i zjawiska astronomiczne przedstawiane na fotografiach w prasie, w relacjach telewizyjnych .
    3. Skąd badane dzieci czerpią doświadczenia oraz informacje, na podstawie których tworzą intuicje i zarysy pojęć astronomicznych .
    4. Porównanie astronomicznych modeli mentalnych dzieci wychowywanych w innych kręgach kulturowych z modelami ustalonymi dla dzieci polskich
  7. JAK DZIECI PRZECHODZĄ Z INTUICJI DO ZARYSÓW POJĘĆ ASTRONOMICZNYCH I DALEJ DO POJĘĆ ZBLIŻONYCH DO NAUKOWYCH – WYNIKI BADAŃ, ICH INTERPRETACJA I WNIOSKI
    1. Proces przechodzenia z intuicji do zarysów pojęć astronomicznych dzieci polskich na podstawie badań realizowanych w projekcie Proces rozwijania przez dzieci intuicji i zarysów pojęć
    2. Różnice indywidualne w konstruowanych intuicjach i zarysach pojęć astronomicznych
  8. CO WNOSZĄ WYNIKI BADAŃ ZREALIZOWANE W RAMACH PROGRAMU DZIECIĘCA ASTRONOMII DO PSYCHOLOGII I PEDAGOGIKI
  9. BIBLIOGRAFIA I BIBLIOGRAFIA INTERNETOWA
  10. ZAŁĄCZNIKI I SPIS TABEL, SCHEMATÓW, WYKRESÓW I ZDJĘĆ

Informacje o książce na stronie wydawnictwa.

Link do księgarni dystrybuującej książkę (SKLEP).

Link do IBUK księgarni dystrybuującej książkę w formie EBOOK-a.

Zobacz inne pozycje artykułów i rozdziałach w monografii,
które dotyczą podobnej problematyki:

Jelinek J.A., Children’s Astronomy. Shape of the earth, location of people on earth and the day/night cycle according to polish children between 5 and 8 years of age, Review of Science, Mathematics and ICT Education, 2(13)/2019. Pełny tekst tutaj.

Jelinek J.A. Dziecięca astronomia. Jak starsze przedszkolaki i młodsi uczniowie wyjaśniają kształt Ziemi i jej miejsce w kosmosie (wykład inauguracyjny), Leszczyński Notatnik Akademicki 65/2019 (18), s. 14-16.

Jelinek J.A. Dziecięca astronomia. Dominujące modele umysłowe kształtu Ziemi, lokalizacji ludzi na Ziemi i zjawiska dnia i nocy u dzieci od 5 do 10 roku życia, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 3/2018, s. 22-29.
Publikacja ukazała się w marcu 2019 z datą na 2018 rok.

Jelinek J.A. (2019), Mała astronomia. Wyobrażenia Układu Słonecznego u dzieci 5-letnich, Horyzonty dziecięcych znaczeń. Granice – rozpoznania – perspektywy, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 93-108.

Jelinek J.A., Elementy edukacji astronomicznej z uwzględnieniem zjawisk pogodowych w kształceniu sześciolatków (wkładka), Bliżej Przedszkola, nr 7-8.202-203/2018, s. 197-202.

Jelinek J.A. (2017), Dziecięca astronomia. Rozumienie dziecięcych wyjaśnień jako punkt wyjścia do organizowania dydaktyki. W: Kategorie (nie)obecne w edukacji, red. Agnieszka Domagała-Kręcioch, Bożena Majeranek, Kraków: Impuls, s. 153-176.

Jelinek J.A., Teorie wyjaśniające zjawiska astronomiczne u dzieci i dorosłych, w: Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 2016/1, s. 45-52 (wydanie polskojęzyczne). Jelinek J.A., Konstruowanie reprezentacji astronomicznych u dzieci. Wnioski dla praktyki pedagogicznej, w: Ruch Pedagogiczny 1/2016, s. 73-81 (wydanie anglojęzyczne)

Jelinek J.A., Dziecięca astronomia. Jak dzieci rozumieją swoje miejsce na Ziemi, kształt Ziemi i jej miejsce w przestrzeni kosmicznej, Bliżej Przedszkola, 7-8/2016 (166-167), s. 78-82.