Źródło: Piaget J. (1992) Mowa i myślenie u dziecka, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 220. Pierwsze wydanie: 1923 r.
„U człowieka dorosłego możemy wyróżnić pięć głównych typów wyjaśnień. Przede wszystkim mamy wyjaśnienie przyczynowe właściwe albo wyjaśnienie mechaniczne: „łańcuch roweru obraca się, ponieważ pedały poruszają koło zębate”. Jest to przyczynowość przez kontakt przestrzenny. Następnie mamy wyjaśnienie statyczne, w pewnym sensie szczególny przypadek formy, ale odnoszący się do zespołów zjawisk podległych w większym lub mniejszym stopniu prawom przypadkowości. Wyjaśnienie finalistyczne stosowane jest przez zdrowy rozum w stosunku do zjawisk życia: „Zwierzęta mają łapy do chodzenia”. Wyjaśnienie psychologiczne albo przez motywy tłumaczy czynności dowolne: „Przeczytałem tę książkę, bo chciałem poznać autora”. Wreszcie, wyjaśnienia logiczne albo uzasadnienie podaje rację jakiegoś twierdzenia: „X1 jest większe od Y1, bo wszystkie X są większe od Y”. Te różne typy zachodzą oczywiście jeden na drugim w różnym stopniu, ale na ogół występują one odrębnie w myśleniu człowieka dorosłego, nawet w zakresie prostego zdrowego rozsądku przeciętnego człowieka.