Manipulowanie przedmiotami w pewnym okresie życia przeradza się samorzutnie w majsterkowanie. Dzieci wykorzystują dostępne im materiały tak by powstał jakiś wytwór. Początkowo ich działanie (łączenie lub dzielenie) nie ma celu, jest przypadkowym eksperymentowaniem. Dopiero z czasem dzieci próbują realizować swoje pomysły.
Pod pojęciem majsterkowania mam na myśli wszystkie działania, które zmierzają do stworzenia jakiegoś wytworu. Może on jednak nie być początkowo świadomy w umyśle dzieci, staje się nim z czasem w wyniku doświadczenia. W wyniku tego samego doświadczenia zwiększać można kompetencje uczniów dotyczącą możliwości majsterkowania.
Warto uzmysłowić sobie czym konkretne jest majsterkowanie i jakie czynności jemu podlegają. Istnieją 4 składowe majsterkowania, są nimi: (1) dziecko, (2) przedmiot manipulacji (materiał), (3) narzędzia oraz (4) czynności. Przykładowe ich prezentację przedstawiam poniżej.
Majsterkujące dziecko początkowo działa posługując się własnymi rękoma jako narzędziami. Gdy te są już sprawne samo zaczyna stosować narzędzia by za ich pomocą tworzyć. Samodzielnie wykorzystuje np. patyki jako przedłużenie ręki. Na tym etapie gotowe jest do pracy w kuchni (przy prostych czynnościach), które nota bene chętnie podejmuje. Moment ten jest idealny do wprowadzania dzieci w świat prostych narzędzi, takich jakimi posługują się dorośli (np. dziurkacz, zszywacz, itp). Mając je w dłoniach dziecko nie tylko rozwija swoją sprawność, ale także rozwija wyobraźnię i praktyczne wiedzę o świecie. Za każdym razem podejmuje działania są nimi: łączenie lub rozdzielanie, zmiana wyglądu (np. wyginanie, zgniatanie, rozciąganie). Gdy wytwór jest wykonany dzieci wykorzystują go w zabawie. Tymczasem zainteresowanie na zajęciach podobnymi wytworami należy wydłużać stosując techniki przyozdabiania np. malowania, rysowania, przypinania ozdób i in. Błędem jest jednak zwracanie większej uwagi na ozdabianie niż na majsterkowanie – choć ta forma dominuje obecnie w przedszkolach i szkołach.
| materiał do manipulacji | narzędzia | pomysły | ||
| papier i materiały papiernicze (tektura, bibuła, kalka, papier do ksero, papier do pakowania, papierowe talerzyki, kubeczki, pudełka tekturowe, pudełki po zapałkach) |
|
|
||
| materiały krawieckie (szmatki, firanki, nici, sznurki) |
|
|
||
| drewno i materiały drewnopodobne (deski drewniane, listwy, kijki, zapałki itp.) |
|
|
||
| materiały przyrodnicze (szyszki, liście, trawy, kasztany, jarzębina i in.) |
|
|
||
| tworzywa sztuczne (plastikowe butelki, kubeczki po jogurtach, kubeczki po napojach, talerzyki, łyżeczki, torebki foliowe różnej wielkości i kształtu, styropian) |
|
|
||
| zestawy elektroniczne (druty jednożyłowe, włączniki, żarówki 2,5 – 3,5V, brzęczyki do 6V, baterie 4V i 9V, diody, magnesy, magnesy neodymowe) |
|
|||
| metale (drut, kable z izolacją, „puszyste” druty, płytki aluminiowe) |
|
|
Więcej na ten temat napisałem w artykułach na łamach czasopism (więcej: moje publikacje) oraz wielu rozdziałach monografii, oto przykładowe:
- Roszyńska E., Jelinek J.A., Dziecko i technika. Rozumowanie dzieci na temat zjawiska elektryczności, w: Children in the postmodern world. Culture – Media – Social Inequality, red. H. Krauze-Sikorska, M. Klichowski, A. Basińska, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, s. 33 – 48.
- Jelinek J.A., Edukacja techniczna starszych przedszkolaków w domu i w przedszkolu, w: Starsze przedszkolaki. Jak skutecznie je wychować i kształcić w przedszkolu i w domu, red. E. Gruszczyk-Kolczyńska, Kraków: Wydawnictwo CEBP, 2014, s. 257-275.
- Jelinek J.A., Wspomaganie rozwoju umysłowego dzieci przez zabawy konstrukcyjne i budzenie zainteresowań technicznych, w: Obszary wychowania przedszkolnego – najnowsze ustalenia teoretyczne i praktyczne, A. Mikler-Chwastek ( red.), Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2014. s. 183-201.
- Jelinek J.A., Zabawy konstrukcyjne i ich wpływ na rozwój psychoruchowy dzieci, w: Czas wolny małych dzieci w świecie realnym i wirtualnym, Aneta Jegier (red.), Warszawa: Wydawnictwo Difin, 2016, s. 53-64.
- Jelinek J.A., Budowanie ustrukturalizowanej wiedzy technicznej u dzieci przedszkolnych i szkolnych, w: Małe dziecko – dużo pomysłów. Wybrane obszary wspomagania rozwoju dziecka, red. R. Piotrowicz, M. Walkiewicz-Krutak, Warszawa, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, 2016, s. 271-293.
- Jelinek J.A., Dziecko konstruktorem. Rozwijanie zadatków uzdolnień technicznych u dzieci przedszkolnych i uczniów klasach I-III, Wydawnictwo CEBP, Kraków, 2018.