Kieliszki – instrument muzyczny

Pomoce:

  • dwie (lub więcej) takich samych metalowych puszek
  • torebka foliowa (z której wycinamy takie fagmenty które pozwolą nam zakrywać otwór metalowej puszki
  • nożyczki
  • gumki recepturki
  • groch, fasola, piasek, ryż, papier (np. ręcznik papierowy), woda i inne produkty do sprawdzenia
  • łyżeczka lub patyk

Badanie wypełnienia obiektów nie zaglądając do nich, ani nie podnosząc je może odbywać się poprzez uderzanie w nie np. łyżką. Dla wielu dorosłych umiejętność ta wydaje się intuicyjna – rozpoznawanie kiedy przykryty wieczkiem garnek jest pełny, a kiedy pusty. Wystarczy raz stuknąć a niektórzy z nas są nawet w stanie pokazać poziom wypełnienia nieprzeźroczystego pojemnika. Wiedza ta nie zawsze jest pewna dla małych dzieci i ponieważ jest dość prosta do przeprowadzenia wśród dzieci przedszkolnych warto je z tym zapoznać.

Zastrzegam jednak, że naszym celem (w tym przypadku) z pewnością nie jest dostarczenie dzieciom wiedzy (że tak można ustalać poziom wypełnienia obiektów – choć realizuje się ten cel niejako przy okazji), ale kształtowanie postawy badawczej, a więc ciekawości w odkrywaniu tego świata.

Zaczynamy od przygotowania dwóch nie przeźroczystych pojemników, oraz ich przykrywek. Ja wykorzystałem do tego dwie puszki (ponieważ wydają ładne dźwięki po uderzeniu) oraz foliówkę z recepturką (ponieważ to miałem pod ręką :-).

Używam na początek dwóch puszek by w jeden umieścić dużo a w drugiej mało wody, ryżu itp. (chodzi o jaskrawą różnicę!). Następnie poprzez zagadki dzieci mają odgadywać kiedy w pojemniku jest dużo, a kiedy jest mało przestrzeni. Dzięki tak przygotowanym zagadkom (i wielu próbom) u dzieci wyrabia się doświadczenie – zaczynają się orientować, że gdy usłyszą wyższy dźwięk (cieńszy) to pojemnik jest pełny, a gdy niższy (grubszy) to puszka jest pusty.

Eksperyment z ryżem. Zanim podejdziemy do dzieci musimy już mieć przygotowane pojemniki. Zaczniemy od włożenia do nich ryżu tak, że w jednym jest go mało a w drugim dużo. Czynność wsypywania nie może się odbywać na oczach dzieci (uwaga różnica w napełnieniu na początku musi być znacząca, gdy dzieci zrozumieją zasadę i nauczą się odróżniać wysokość dźwięku po uderzeniu – różnica może być coraz mniejsza). Mówimy dzieciom, że w jednym z tych pojemników jest więcej ryżu, a w drugim mało. Dzieci otrzymują patyczki lub łyżeczki i poprzez stukanie w puszki (bez podnoszenia puszek) mają oszacować, w którym z nich jest bardziej napełniony ryżem (pojemniki mogą leżeć na ręczniku po to aby się nie ruszały gdy dzieci będą uderzać w pojemniki). Dzieci wypowiadają swoje sądy, a następnie dorosły prezentuje wynik – podnosi wieczko każdej puszki i prezentuje dzieciom.

Eksperyment z grochem. Polega na wykonaniu tego samych czynności tylko, ze tym razem zamiast ryżu użyty zostanie groch.

Eksperyment z papierem. Napełniamy i przyciskamy do dna zgnieciony kawałek papieru (ręcznika papierowego).

Eksperyment z wodą. Zamiast grochu użyjemy wody – napełniamy jeden (nie wciąż ten sam pojemnik). I tym razem sprawdzamy czy z wodą tak samo będzie można ocenić napełnienie.

Uwaga, podczas gdy dzieci będą uderzać trzeba pamiętać, żeby nie biły w miejsce, w którym metalowe opakowanie puszki zostało połączone (na zdjęciu).


Pomoce:

  • 8 jednakowych lub kieliszków (oktawa plus jeden)
  • dostęp do wody
  • duża strzykawka (np. 100 ml) z miarką
  • drewniana łopatka
  • ścierka
  • kolorowe kredki

Spróbujemy teraz zrozumieć jak to się dzieje, że ze szklanek można wydobywać dźwięki? W tym celu:

  • Jedną dłonią przytrzymujemy nogę kieliszka a suchym palcem drugiej dłoni pocieramy o rant kieliszka – nie wydobywa się żaden dźwięk.
  • Następnie wykonujemy tę samą czynność tyle tylko, że tym razem palec wcześniej moczymy w wodzie (musi być mokry) – dźwięk wydobywa się o ile kieliszek jest mocno trzymany za nóżkę i kieliszek stoi na stole.
  • Następnie do kieliszka wlewamy wodę i ponownie próbujemy grać (mokrym palcem) – wydobywa się dźwięk
  • Spróbujemy teraz porównać dźwięki jeśli np. w trzech szklankach nalejemy inną ilość wody.

Teraz przygotujemy szklanki w taki sposób, aby można było na nich zagać utwory. W tym celu należy ułożyć szklanki rzędem.

Do każdej należy wlać inną ilość wody (najlepiej za pomocą strzykawki). Odpowiednio, zgodnie z przepisem. Odpowiednio (więcej wody – niższy dźwięk):

  1. 200ml,
  2. 170ml,
  3. 140ml,
  4. 125ml,
  5. 95ml,
  6. 65ml,
  7. 35ml,
  8. 5ml.

Teraz wystarczy tylko przyporządkować kolory (kredek dla pamięci) odpowiednim szklankom (nutom). Na tak przygotowanych szklankach można zagrać drewnianą łopatką utwory przygotowane na „rurki pcv„.

Chcąc wprowadzić 12 nut do oktawy (wraz z krzyżykami i bemolami) należy między w/w wprowadzić dodatkowe szklanki (odpowiedzialne za konkretne nuty). I tak:

  1. C = 200ml,
  2. C# Db = 185ml
  3. D = 170ml,
  4. D# Eb = 155ml,
  5. E = 140ml,
  6. F = 125ml,
  7. F# Gb = 110ml,
  8. G = 95ml,
  9. G# Ab = 80ml,
  10. A = 65ml,
  11. A# Hb = 50ml,
  12. H = 35ml,
  13. C2 = 5ml.

Kieliszki