SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI
STAN WIEDZY STUDENTÓW OSTATNIEGO ROKU WYCHOWANIA PRZEDZKOLNEGO I EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ DOTYCZĄCY ZNAJOMOŚCI OBIEKTÓW PRZYRODNICZYCH
Cel. Badanie stanu wiedzy przyrodniczej wśród studentów II roku Wychowania Przedszkolnego i Edukacj Wczesnoszkolnej Akademii Pedagogiki Specjalnej. Celem badań było ustalenie stanu wiedzy na temat najbardziej powszechnych obiektów przyrodniczych. Wiedza ta jest niezbędna w pracy już wśród dzieci przedszkolnych. Dzieciom tym w nie wystarcza już określenie „to jest ptak”, albo „to jest roślina”. Wymagają od nauczyciela podania nazwy rodzajowej („to jest sikorka” lub „to jest sikora bogatka”). Znajomości nazw obiektów przyrodniczych wymaga również „Podstawa programowa.” (2012), w której widnieje zapis, że dziecko kończące przedszkole musi umieć wymieniać rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych.
Przygotowanie studentów do pełnienia roli nauczyciela dotyczy nie tyle dostarczenia wiedzy przyrodniczej, bo tą mieli oni zdobyć w szkole podstawowej, gimnazjum i liceum, ale dostarczyć informację, w jaki sposób wykorzystywać wiedzę przyrodniczą w przedszkolu i szkole (wyjaśnić kwestie metodyczne). Od stopnia znajomości obiektów przyrodniczych – wcześniejszej wiedzy przyrodniczej zależy to, w jaki sposób studenci opanują wiedzę metodyczną. Dla ustalenia efektywności edukacyjnej prowadzonych zajęć z przedmiotu „przyroda w edukacji przedszkolnej – metodyka” przeprowadziłem badania. Ich celem było ustalenie czy studenci ostatniego roku studiów na specjalności wychowanie przedszkolne są przygotowani do prowadzenia zajęć z przyrody – czy znają podstawowe nazwy podstawowych obiektów przyrodniczych.
Grupa badawcza. Badanymi objęto 70 studentów II roku studiów uzupełniających (studiów magisterskich). Badania przeprowadzono jako jeden z etapów zaliczenia przedmiotu „Przyroda w edukacji przedszkolnej – metodyka”.
Metody. W badaniach zastosowano test przyrodoznawczy, który opracowano specjalnie na potrzeby badań. Test składał się z sześciu arkuszy (rośliny, ptaki, nasiona, małe zwierzęta, drzewa-owoce, drzewa-liście). Każdy z nich składał się z 20 pytań (wyjątkiem był arkusz nasiona, który składał się z 14 pytań). Na każde pytanie składało się dużej wielkości odpowiednio wyselekcjonowane zdjęcie obiektu przyrodniczego oraz kafeteria odpowiedzi z której student miał wskazać jedną właściwą odpowiedź. Po wykonaniu pierwszego testu program wskazywał liczbę poprawnie wykonanych zadań w stosunku procentowym, następnie nakazywał przejść do kolejnego testu. Aby zaliczyć każdy test studenci musieli uzyskać 80% poprawnych odpowiedzi (oznaczało to, że w przypadku takiego testu jak ptaki mogli zaliczyć popełniając 4 błędy). Istotne jest to, że wybierając obiekty przyrodnicze badacz posługiwał materiałami edukacyjnymi (tj. pakiety, podręczniki, zeszyty ćwiczeń) przeznaczonymi dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Trzy miesiące przed przeprowadzeniem testu badacz udostępnił studentom listę wszystkich obiektów przyrodniczych jakich mogą się spodziewać na teście (podając same nazwy) a także wskazał analogiczny test przyrodoznawczy (o zmienionych pytaniach). Powodem tego działania było zminimalizowanie trudności w obsłudze testu. A zatem zanim badani podjęli się rozwiązania testu wiedzieli jakich zwierząt mogą się spodziewać na teście oraz to jaką będzie miał on formę.
Wyniki. Tak przygotowana procedura przeprowadzenia testu miała na celu ustalenie faktycznego stanu wiedzy studentów na temat obiektów przyrodniczych. Badacz miał świadomość, że wcześniejsze przekazanie pytań prowadzi nie do ustalenia stanu wiedzy tu i teraz, a pozwala jedynie ustalić wiedzę wyuczoną na czas testu. Mimo takich warunków na 70 badanych osób test bezbłędnie wykonało tylko 6. Pozostałe 26 osób z obu arkuszy uzyskało wyniki powyżej 80%. 13 osób zaliczyło test za drugim podejściem (otrzymując z obu testów wyniki poniżej 80%), a 25 do zaliczenia test potrzebowało więcej niż dwa podejścia. Wśród badanych osób były takie, które na 20 pytań udzieliło jedynie 4 poprawne odpowiedzi.
Wnioski. Badania wykazały zaskakująco niski poziom wiedzy przyrodniczej wśród studentów II roku studiów uzupełniających. Zaznaczyć trzeba, że wszyscy spośród tych osób zamierzają pracować w zawodzie nauczyciela, a wiele z nich już teraz jest zatrudnionych w instytucjach edukacyjnych. Pełnią oni rolę edukacyjną – jeśli nie nauczyciela prowadzącego, to wspomagającego. Z tego wniosek, że każdego dnia spotykają się z dziećmi i omawiają z nimi tematy związane z przyrodą.
Wyniki badań sugerują, że gdyby nie podano studentom informacji, o które obiekty przyrodnicze będą pytani – wyniki były by jeszcze gorsze. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że tak jak to ma miejsce na egzaminie maturalnym, a także w pracy nauczyciela – gdy wraz z dziećmi udaje się do parku na wycieczkę – nie może on zakładać jakie zwierzęta spotka podczas wycieczki.
Wyniki te są o tyle niepokojące, że prowadzą do pytania czy tak niski poziom wiedzy z zakresu przyrody wynika z zapomnienia (nieużywanych na co dzień pojęć), czy też z braku ich opanowania (niskiej skuteczności poprzednich szczebli edukacyjnych). Aby to sprawdzić przeprowadzono podobny test wśród studentów pierwszego roku (drugiego semestru), którzy starali się dostać na specjalność wychowanie przedszkolne. Studenci ci nie otrzymali listy obiektów przyrodniczych, z których byli pytani, mieli natomiast przygotować się ze znajomości pospolitych obiektów przyrodniczych („między innymi tych, które występują w pakietach edukacyjnych”). Badania przeprowadzono w trakcie rozmowy wstępnej na studia z wychowania przedszkolnego. Badanym przedstawiono zdjęcia popularnych zwierząt i roślin najczęściej występujących w programach wychowania przedszkolnego i edukacji wczesnoszkolnej. Stan wiedzy wszystkich 70 studentów I roku był na tyle niski, że gdyby uznać pozytywny wynik testu jako jedyny warunek zapisania na specjalność nie utworzono by ani jednej grupy studentów.
Wiedza dotycząca podstaw związanych z przyrodą powinna być przedmiotem edukacji licealnej. Absolwent liceum, który zdaje egzamin maturalny jest traktowany jako osoba, która jest obyta w świecie, ma opanowany stan wiedzy o świecie. Tymczasem – jak wskazują badania wiedza z zakresu przyrody nie jest wystarczająca. Studenci muszą samodzielnie dokształcać się w zakresie nazw i rodzajów obiektów przyrodniczych, aby być dobrze przygotowanym do zawodu nauczyciela w przedszkolu i szkole. Pocieszającym jest wniosek studentów, którzy po przeprowadzeniu testu dostrzegli pozytywny wymiar jego znaczenia. Wielokrotnie wskazywali oni, że: miło jest chodzić po parku i wiedzieć jak nazywają się poszczególne zwierzęta.